Η συνοχή της ΕΕ απειλείται από τον Ευρωσκεπτικισμό και την ξενοφοβία

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΦΑΕΛΟΥ*

“Οι ακροδεξιές ρητορείες και οι θρησκευτικοί φανατισμοί δεν οδηγούν πουθενά. Η μόνη λύση είναι να καταδικαστούν τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη, τα οποία καλλιεργούν τον ρατσισμό και την ξενοφοβία.”

Η Ευρώπη συνεχίζει να βρίσκεται σε μια πολυεπίπεδη υπαρξιακή κρίση με πολλά μέτωπα ανοιχτά. Η Βρετανία ήδη βαδίζει στον δρόμο του Brexit σε ένα αχαρτογράφητο έδαφος. Η διαδικασία εξόδου, όπως προβλέπεται στο άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, θα είναι μακρά και επίπονη δημιουργώντας αρκετά προβλήματα στη συνοχή της ΕΕ. Η διαδικασία ενεργοποίησης του εν λόγω άρθρου δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα. Η σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ θα είναι στο επίκεντρο των εξελίξεων τα επόμενα δύο χρόνια που θα διαπραγματεύεται τους όρους εξόδου της. Η «ειδική» σχέση Βρετανίας-ΕΕ την οποία είχε διαπραγματευτεί ο Κάμερον προ του δημοψηφίσματος αναιρείται από την απόφαση για Brexit και δεν θα ισχύσει πλέον. Υπόψη ότι αυτή η συμφωνία ΕΕ-Βρετανίας εξασφάλιζε την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ αλλά με ειδικό καθεστώς εξαίρεσης από συγκεκριμένους τομείς πολιτικής, όπως λ.χ. την οικονομική πολιτική ή την πολιτική της μετανάστευσης.

Είναι γεγονός πάντως ότι το δημοψήφισμα άλλαξε άρδην την Βρετανική πολιτική σκηνή με την παραίτηση Κάμερον και την αλλαγή πρωθυπουργού. Η νέα πρωθυπουργός εξελέγη με εντολή να ενεργοποιήσει το Βrexit, αν και διαφαίνεται μια σχετική απροθυμία εκ μέρους της. Η Σκωτία δεν πέτυχε να εξασφαλίσει την ευρωπαϊκή της προοπτική εκτός Ηνωμένου Βασιλείου οπότε παραμένει εντός μέχρι νεωτέρας. Πάντως, η πιθανότητα διάσπασης της Βρετανίας δεν έχει αποφευχθεί καθώς υπάρχει μεγάλη δυσαρέσκεια για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην Σκωτία και στην Βόρεια Ιρλανδία όπου το ΝΑΙ στην ΕΕ υπερίσχυσε.

Συνολικά, η συνοχή της ΕΕ βρίσκεται σε κίνδυνο. Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη μας ότι η διαδικασία του Βrexit πιθανότατα θα συμπέσει με τις εκλογές στην Γερμανια, την Ολλανδία και την Γάλλια μέσα στο 2017 καθώς και τις επαναληπτικές εκλογές στην Αυστρία τον ερχόμενο Οκτώβριο (αφού το Αυστριακό Συνταγματικό Δικαστήριο ακύρωσε τις προηγούμενες εκλογές), στις οποίες μετά την άνοδο ακροδεξιών κομμάτων, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα τεθεί εκ νέου σε αμφισβήτηση, τότε καταλαβαίνουμε τον κίνδυνο για την συνοχή της ΕΕ. Η διαδικασία του Brexit λογικά θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως το 2019, έτος ευρωεκλογών. Οι ευρωεκλογές ίσως αναδείξουν τον ευρωσκεπτικισμό σε πρώτη δύναμη, κάτι απευκταίο καθώς η δημοκρατία και το κράτος δικαίου εξασφαλίζονται μόνο με μια ισχυρή ΕΕ. Η Ελλάδα γνώρισε μια πρωτοφανή περίοδο δημοκρατίας και πολιτικής σταθερότητας μετά την ένταξη της στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Την ιδία στιγμή, η αστάθεια στην Τουρκία δημιουργεί νέους πονοκεφάλους στην ΕΕ καθώς μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα, ο Ερντογάν συνεχίζει με μεγαλύτερη ένταση την αντιδημοκρατική και αυταρχική πολιτική του. Ενώ ο Ερντογάν είχε την ιστορική ευκαιρία να προχωρήσει σε άμεσο εκδημοκρατισμό της Τουρκίας μετά το πραξικόπημα ακολουθώντας μια νέα πολιτική χωρίς αυταρχισμό και με εμβάθυνση των δημοκρατικών θεσμών σε ένα Ευρωπαϊκό πλαίσιο, αντιθέτως γίνεται πιο αυταρχικός και απομακρύνει την Τουρκία από την Ευρώπη. Μάλιστα, ο Ερντογάν συνεχίζει την παρελκυστική του πολιτική εκβιάζοντας την ΕΕ ότι αν δεν ελευθερωθεί το καθεστώς χορήγησης θεώρησης (visa) για Τούρκους πολίτες, δεν θα εφαρμόσει την Συμφωνία ΕΕ–Τουρκίας για την επανεισδοχή των μεταναστών. Ήδη, οι μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου βαίνουν ραγδαία αυξανόμενες.

Σε αυτό το αρνητικό κλίμα, ήρθαν να προστεθούν και οι τραγικές τρομοκρατικές επιθέσεις στη Νίκαια της Γαλλίας αλλά και η πρωτοφανής σφαγή στην Νορμανδία για να μας θυμίσουν ότι πρέπει να επικρατήσει η σωφροσύνη και η σύνεση ώστε να μην ξαναζήσει η Ευρώπη και όλος ο κόσμος την φρικαλεότητα του Ναζισμού και του πολέμου. Ας βάλουμε πάνω από όλα την προστασία του υπέρτατου ανθρώπινου δικαιώματος, αυτού της Ζωής. Η σύγκρουση δεν οδηγεί πουθενά και αυτό πρέπει γίνει αντιληπτό από όλους. Μόνο με ανεκτικότητα και σεβασμό στην διαφορετικότητα θα προσχωρήσουμε μπροστά. Οι ακροδεξιές ρητορείες και οι θρησκευτικοί φανατισμοί δεν οδηγούν πουθενά. Η μόνη λύση είναι να καταδικαστούν τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη, τα οποία καλλιεργούν τον ρατσισμό και την ξενοφοβία. Από την άλλη, η Δύση θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της ώστε να μην καλλιεργεί το μίσος των Μουσουλμάνων με επεμβάσεις όπως στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, για τις οποίες ο Τόνυ Μπλερ πρόσφατα απολογήθηκε. Όσο μαίνεται ο πόλεμος στην Συρία, τόσο τα προβλήματα θα διογκώνονται για όλους.

Συνολικά, η ΕΕ θα πρέπει να σταθεί ενωμένη παρά τις δυσκολίες. Η Ελλάδα, ως ιστορικό μέλος της ΕΕ πρέπει να παραμείνει φάρος σταθερότητας, ειρήνης και δημοκρατίας στη περιοχή, μεγιστοποιώντας τα γεωπολιτικά της προνόμια.

∗ Νομικός-Διεθνολόγος-Δημοσιογράφος, Διδάκτωρ Ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Κent