Γράφει ο Χρήστος Στρυφτός∗
Η 15η Ιουλίου του 1974 αποτέλεσε κακό οιωνό για ότι επρόκειτο να συμβεί στην Κύπρο τις επόμενες μέρες. Στην Ελλάδα η μια χούντα έχει διαδεχτεί την άλλη αφού ο Παπαδόπουλος έχει απομακρυνθεί από την διακυβέρνηση της χώρας λόγω της ανατροπής του από τον ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη. Τον Ιούλιο του 1974 το δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας υπό τις εντολές του Ιωαννίδη οργανώνει πραξικόπημα στην Κύπρο θέλοντας έτσι να ανατρέψει τον τότε ηγέτη της νήσου αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Ήδη ο Μακάριος από το 1958 είχε μια πάγια πολιτική τακτική για την ανεξαρτησία της Κύπρου με αποτέλεσμα να σνομπάρει και να απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από την Ένωση με την Ελλάδα. Με αυτό το πραξικόπημα επομένως η χούντα του Ιωαννίδη θέτει εκτός παιχνιδιού τον Μακάριο και προσδοκά να έχει τον πλήρη έλεγχο της Κύπρου εγκαθιστώντας μια κυβέρνηση μαριονέτα υπό τον Νικόλαο Σαμψών. Το πραξικόπημα εκδηλώθηκε από την κυπριακή Εθνική Φρουρά μετά από την έξαρση ενός ανεξήγητου εθνικιστικού παρορμητισμού του καθεστώτος της Αθήνας για την άμεση πραγμάτωση της Ένωσης.
Πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα του Ιωαννίδη στην Κύπρο φυσικό κι επόμενο ήταν οι γείτονες Τούρκοι που χρόνια καιροφυλακτούσαν, να οργανώσουν άμεσα το σχέδιο απόβασης τους στην νήσο με το πρόσχημα της προστασίας των αδερφών τους Τουρκοκυπρίων αλλά και την επίκληση του άρθρου 4 της Συνθήκης Ζυρίχης – Λονδίνου αφού άλλωστε η Τουρκία ήταν εγγυήτρια δύναμη. Έτσι οι Τούρκοι στις 20 Ιουλίου με το σχέδιο Αττίλας I έως και την 25η Ιουλίου του 1974 κατακτούν μόλις το 5% της Κύπρου καθώς και κατορθώνουν να δημιουργήσουν προγεφύρωμα που να συνδέει την κατεκτημένη πλέον Κερύνεια με τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας. Ο Ιωαννίδης ξαφνιασμένος από την ταχύτατη απόβαση των Τούρκων, κηρύσσει μια επιστράτευση αντιπερισπασμού στις 20 Ιουλίου 1974. Οι Η.Π.Α., η Αγγλία, η Ευρώπη και η Σοβιετική Ένωση παρακολουθούν αμέτοχες τις μάχες στη Κύπρο με τους Τούρκους να έχουν αποβιβάσει σχεδόν ανενόχλητοι περίπου σαράντα χιλιάδες άντρες τους με τεθωρακισμένα και βαρύ οπλισμό. Είναι σαφές ότι η διεθνής κοινότητα είχε δυσαρεστηθεί αρκετά με την εμπλοκή της Χούντας στο κυπριακό μέσω του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου.
Ενώ η Κύπρος εξέπεμπε σήμα κινδύνου, ο Ιωαννίδης και η παρέα του αιφνιδιασμένοι αντιδρούν αμήχανα με σπασμωδικές κινήσεις αφού δεν μπορούν να συνεννοηθούν για μια οργανωμένη ελληνική άμυνα στη Κύπρο κι έτσι ρίχνουν το φταίξιμο στις Η.Π.Α. για εξαπάτηση και κοροϊδία (παρόλο που στις Η.Π.Α. τότε είχε ξεσπάσει το σκάνδαλο «Γουότεργκρέητ»). Στην ουσία οι άμεσα μάχιμοι που πολεμούν την εχθρική τουρκική επίθεση είναι η κυπριακή Εθνική Φρουρά, οι δυνάμεις του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ και τμήματα της παραστρατιωτικής οργάνωσης Ε.Ο.Κ.Α Β΄ η οποία διατηρούσε ακόμη τον εθνικοαπελευθερωτικό και Ενωτικό χαρακτήρα που είχε χαράξει ο εθνικιστής Ελληνοκύπριος αρχηγός της στρατηγός Γρίβας Διγενής. Η χούντα του Ιωαννίδη επομένως αποτυγχάνει να υπερασπιστεί την Κύπρο και παρουσιάζει εικόνα διάλυσης αφού στις 23 Ιουλίου του 1974 το βράδυ έρχεται στην Αθήνα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όπου την επομένη ορκίζεται πρωθυπουργός και συγκαλεί την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με προσωπικότητες από όλο το φάσμα του ελληνικού πολιτικού δημοκρατικού τόξου. Στην Κύπρο ομοίως ο ΠτΚΔ Σαμψών ο εντολοδόχος του Ιωαννίδη αντικαθίσταται από τον πρόεδρο της κυπριακής βουλής Γλαύκο Κληρίδη. Οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό από την κυβέρνηση Καραμανλή οδήγησαν στην Διάσκεψη της Γενεύης όπου οι Τούρκοι ανένδοτοι θα οξύνουν κι άλλο την κατάσταση με αποτέλεσμα την δρομολόγηση μιας δεύτερης ραγδαίας επίθεσης Αττίλας II που θα λάβει χώρα τον επόμενο μήνα τον Αύγουστο του 1974.
Ωστόσο από τον Αττίλα I οι Τούρκοι μέχρι τα τέλη Ιουλίου είχαν επεκτείνει το προγεφύρωμά τους ενώ οι εκατοντάδες αγνοούμενοι και οι πολλές χιλιάδες πρόσφυγες που καταφεύγουν στο δυτικό τμήμα της Κύπρου ως θύματα της τουρκικής αγριότητας με μικρά ανήλικα παιδία να κρατούν στα χέρια τους τις φωτογραφίες των γονέων τους ως μοναδικό στοιχείο ταυτοπροσωπίας αποτελούν το αποκορύφωμα της κυπριακής τραγωδίας.
Πηγές:
- Γιάννης Λάμπρου, «Τα χρόνια μετά την Ανεξαρτησία 1960-2008», εκδ: ΠΑΡΓΑ, Αθήνα,2008
- Αγγελος Μ. Συρίγος, «Ελληνοτουρκικές σχέσεις», εκδ: ΠΑΤΑΚΗ, Αθήνα, 2021
∗ Ο Χρήστος Στρυφτός είναι Ιστορικός
Leave a comment