Του Αντώνη Αντωνιάδη

Σύμφωνα με τους Ψυχολόγους και τους Κοινωνιολόγους ένα από τα αίτια της πίστης στις συνωμοσιολογίες είναι ο «απλοϊκός νους», ο άνθρωπος δηλαδή που δεν αντιλαμβάνεται το πολυσύνθετο των γεγονότων και της ζωής και δίνει απλοϊκές εξηγήσεις μέσω κατηγοριοποιήσεων και στερεοτύπων. Για να αντιληφθούμε την διαστρέβλωση που συμβαίνει και την παραποίηση που κατόπιν μεταδίδεται σαν «αλήθεια» χρειάζεται να αναφερθούμε στις πραγματικές και τις φανταστικές συνωμοσίες.

Η αλήθεια είναι ότι συνωμοσίες έγιναν, γίνονται και θα γίνουν. Ο λόγος είναι απλός: για να επιτύχει κάποιο άτομο τον σκοπό του έχοντας απέναντί του μια «εχθρική» κατάσταση ή ομάδα που τον εμποδίζει, αναγκαστικά κι εκ των πραγμάτων πρέπει να δράσει υπογείως, δηλαδή με μυστικότητα. Στην ουσία λόγω των επιθυμιών και των φιλοδοξιών του αντιπαλεύει κρυφά τα εμπόδια που συναντά μέχρι να νικήσει ή να χάσει. Συνωμοτεί όταν έρχεται σε συνεννόηση και με άλλα άτομα που έχουν τις ίδιες ή παρόμοιες ιδέες, βλέψεις και σκοπούς. Η ομάδα που σχηματίζεται, ασχέτως του αριθμού των μελών της, θεωρείται συνωμοτική επειδή δρα και κινείται στα κρυφά με ανατρεπτικούς σκοπούς.

Η Ιστορία αναφέρει πάμπολλες αποδεδειγμένες συνωμοσίες σε κάθε ιστορική εποχή και είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει να καταγράφει και στο μέλλον γιατί απλώς πάντοτε θα υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν κάτι διαφορετικό από τους άλλους και για να ανταπεξέλθουν στα εμπόδια θα δρουν μυστικά με σκοπό την ανατροπή/αλλαγή προσώπων ή καταστάσεων.

Το δεδομένο λοιπόν είναι ότι συνωμοσίες γίνονται. Εξαιτίας αυτού του δεδομένου δημιουργούνται και διαδίδονται τα διάφορα συνωμοσιολογικά σενάρια. Αναλόγως των γνώσεων του εμπνευστή/παραγωγού αυτών των σεναρίων, της ικανότητάς του να συνθέτει και να συνδέει γεγονότα και στοιχεία παρατηρούμε την ποιοτική διαφορά μεταξύ των θεωριών, έτσι ώστε κάποιες από αυτές να μας φαίνονται:

α) γελοίες-απίστευτες,

β) πιθανές και

γ) πιστευτές.

Επίσης, αναλόγως της πλοκής των θεωριών μπορούμε να τις κατατάξουμε σε:

α) απλές

β) σύνθετες και

γ) πολυσύνθετες.

Απλές είναι εκείνες που η πλοκή τους αρχίζει και σταματάει στην παράθεση μόνο σκέτων πληροφοριών για ένα γεγονός ή φαινόμενο. Για παράδειγμα η συνωμοσιολογία σχετικά με τα επιβλαβή εμβόλια.

Σύνθετες είναι εκείνες που ασχολούνται μ’ ένα ζήτημα, όπως κάποιο εθνικό ή πολιτικό γεγονός, για παράδειγμα την αλλαγή των σχολικών βιβλίων, το οποίο συνδέουν αυθαίρετα και αναπόδεικτα με τοπικά και ξένα κέντρα συμφερόντων ή με μια ήδη προϋπάρχουσα θεωρία συνωμοσίας π.χ. Παγκόσμια Νέα Τάξη Πραγμάτων. Αυτές συνήθως τερματίζουν τη χρονική ροή τους μόλις καταλαγιάσει η δημοσιότητά του γεγονότος, αφήνοντας πίσω τους μονάχα την αίσθηση της μιας ακόμη συνωμοσίας που πέρασε.

Πολυσύνθετες είναι εκείνες οι θεωρίες που συνδυάζουν πολλά τοπικά και ξένα γεγονότα κι ανθρώπους, με πολλούς και διαφορετικούς σκοπούς, ενώ συνεχίζουν τη χρονική ροή τους και με το πέρας της δημοσιότητας που έλαβαν τα γεγονότα, συνδυαζόμενες και ανακυκλούμενες με νέα γεγονότα. Για παράδειγμα συνωμοσίες των Εβραίων, του Αντίχριστου, του Παγκόσμιου Κεφαλαίου. Η επίδρασή τους, όπως αντιλαμβανόμαστε, είναι συνεχής, αφού η συνωμοσία εναντίον του κόσμου δεν σταματάει ποτέ και όλοι μας βρισκόμαστε στο στόχαστρο των παγκόσμιων συνωμοτών∙ όχι μόνο εμείς, αλλά και όλες οι μελλοντικές γενιές ανθρώπων όλων των κρατών.

Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη πραγματικές συνωμοσίες από διάφορες ομάδες ανά τον κόσμο, όπως για παράδειγμα κάποιοι προσπαθούν να απομακρύνουν τον δικτάτορα, τον βασιλιά ή να σκοτώσουν κάποιον πολιτικό της χώρας τους, ενώ κάποιοι άλλοι, σε άλλο κράτος, έχοντας σκοπό να πολλαπλασιάσουν τα κέρδη τους, διαμορφώνουν ή εκμεταλλεύονται τις συνθήκες έτσι ώστε να το επιτύχουν. Ωστόσο αυτές οι πραγματικές συνωμοσίες, τις οποίες ίσως μάθουμε από κάποιο αποκαλυπτικό ρεπορτάζ, δεν έχουν καμία σχέση με τις υπερβολές των συνωμοσιολόγων.

Οι άνθρωποι με απλοϊκή σκέψη ταυτίζουν τα αποκαλυπτικά ρεπορτάζ που κάνουν κατά καιρούς διάφοροι δημοσιογράφοι και ερευνητές, με τα σενάρια των συνωμοσιολόγων. Νομίζουν δηλαδή ότι οι πληροφορίες που παραθέτουν οι συνωμοσιολόγοι είναι

α) αληθινές και

β) αποκαλυπτικές.

Πράγματι πολλές από αυτές τις πληροφορίες είναι αληθινές, ωστόσο δεν αποτελούν αποδεικτικά στοιχεία πραγματικής συνωμοσίας. Πάνω σε αυτό γίνεται η σύγχυση στο συλλογισμό τους και θεωρούν ότι αφού είναι αληθινές πληροφορίες πραγματικά αποδεικνύεται η εξέλιξη της συνωμοσίας. Δεν αντιλαμβάνονται δηλαδή ότι οι πληροφορίες δεν είναι αποδείξεις, καθώς και ότι οι υποτιθέμενες ενδείξεις και οι ακραίες συνδέσεις γεγονότων-προσώπων-στοιχείων δεν αποκαλύπτουν ένα πραγματικό γεγονός, αλλά στοχεύουν σε μια μυθοπλασία φόβου.

Στην ουσία η διαφορά μεταξύ μιας πραγματικής συνωμοσίας και ενός συνωμοσιολογικού σεναρίου είναι ότι η πρώτη περιέχει αποδείξεις, ενώ η δεύτερη βασίζεται σε υποθέσεις και απλές παραθέσεις πληροφοριών που συνθέτουν μια μυθιστορηματική πλοκή της δράσης κάποιων κακόβουλων ομάδων. Οι εμπνευστές τους δηλαδή επιδίδονται στη δημιουργία μιας μυθιστορηματικής πλοκής παραθέτοντας γεγονότα, ονόματα, ημερομηνίες και στοιχεία, τα οποία συνδέουν με πιθανές φανταστικές εξελίξεις και ερωτηματικές υποθέσεις. Για παράδειγμα, για να αποδείξουν οι συνωμοσιολόγοι ότι μια ομάδα υπερπλουσίων κυβερνάει τον κόσμο ξεκινούν από την Προϊστορική Εποχή της ανθρωπότητας παραθέτοντας ιστορικά στοιχεία σε σχέση με τα πολιτεύματα, τις θρησκείες και τα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα ανά τις διάφορες ιστορικές εποχές που ακολούθησαν και φτάνουν μέχρι το σήμερα «αποκαλύπτοντας» τελικά το μέγα γεγονός ότι οι ισχυροί εκμεταλλεύονται τους αδύναμους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι αρχαιοαιγυπτιακές ρίζες που προσδίδουν στους Τέκτονες και τη δράση τους, η δράση των εξωγήινων από τα πανάρχαια χρόνια, αλλά και η πρόσφατη συνωμοσιολογική κινηματογραφική σειρά Zeitgeist για τη δράση της οικονομικής ελίτ.

Οι άνθρωποι με απλοϊκή σκέψη, ενώ γνωρίζουν ότι αυτό το φαινόμενο -η εκμετάλλευση των φτωχών από τους πλούσιους- επικρατεί σ’ όλον τον κόσμο, σε κάθε ιστορική εποχή και σε κάθε κοινωνία, θεωρούν ότι τους αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο μυστικό της ανθρωπότητας, εξαιτίας της μαζικής παράθεσης γεγονότων και πληροφοριών, της εσκεμμένης διασύνδεσής τους και της φρασεολογίας φόβου που χρησιμοποιούν οι συνωμοσιολόγοι. Ταυτόχρονα λόγω της κατηγοριοποίησης που κάνουμε συνήθως οι άνθρωποι γενικώς σε πράγματα, γεγονότα κι ανθρώπους, εκλαμβάνουν τις πληροφορίες σαν απόδειξη ότι πράγματι υπάρχει μια παγκόσμια συνεργαζόμενη ομάδα πλουσίων (αθάνατη όπως παρουσιάζεται) που με δόλιους, μυστικούς τρόπους μας εκμεταλλεύεται και θέλει συνεχώς το κακό μας.

Η κατηγοριοποίηση που γίνεται με τον απλοϊκό τρόπο σκέψης είναι: πλούσιος=εκμεταλλευτής=κακός, ενώ ταυτόχρονα από την άλλη πλευρά: «εγώ» δεν είμαι πλούσιος, άρα είμαι «καλός». Συγχρόνως, μέσω των πληροφοριών που μαθαίνουν, σκέφτονται και κατηγοριοποιούν προσθετικά ότι ο Α που έζησε τον τρίτο αιώνα π.Χ. ήταν πλούσιος και ο Γ που έζησε τον έκτο αιώνα μ.Χ. ήταν πλούσιος και ο Ε που έζησε το 1830 ήταν πλούσιος και ο Χ που ζει σήμερα είναι πλούσιος, άρα:

α) όλοι οι πλούσιοι είναι κακοί,

β) όλοι οι πλούσιοι συμμετέχουν σε μια συνωμοτική ομάδα που δρα εναντίον μας, εναντίον των «καλών» μη πλουσίων.

Άλλες χαρακτηριστικές διαφορές μεταξύ της ρεπορταζιακής αποκάλυψης μιας συνωμοσίας με τα συνωμοσιολογικά σενάρια είναι οι γενικεύσεις, τα υπονοούμενα, οι καταστροφολογικές προβλέψεις, οι αυθαίρετοι συσχετισμοί, οι ανακρίβειες, οι παραποιήσεις, που κάνουν οι συνωμοσιολόγοι σε όλα και σε όλους. Για παράδειγμα όταν παραθέτουν κάποιο αστήρικτο υποθετικό «κακό» ή σχέδιο καταστροφής δεν αναφέρουν ονόματα, αλλά γενικά κάνουν λόγο σε «επιστήμονες», «θρησκείες», «Εβραίους», «Έλληνες», «τραπεζίτες» κ.λπ., αλλά και όταν αναφέρουν ονόματα γίνεται αυθαίρετος συσχετισμός δίχως αποδείξεις, όπως π.χ. «ο τάδε είναι Μασόνος, ο δείνα έκανε παρέα με τον τάδε ή πάντρεψε την κόρη του μ’ αυτόν, άρα κι αυτός είναι Μασόνος» ή αν δεν το λένε καθαρά, το αφήνουν σαν υπονοούμενο.

Οποιοσδήποτε όμως μελετήσει τα συνωμοσιολογικά σενάρια, που σημαίνει ότι θα τα εξετάσει όχι γιατί τα πιστεύει ή έλκεται από αυτά, αλλά για να επαληθεύσει την αντικειμενικότητα και την αλήθεια τους, θα αντιληφθεί την υπερβολή, το παράλογο, τη φαντασία, την τρομολαγνεία και την καταστροφολατρία που περιέχουν, όπως επίσης τη θεματική ασυνέπεια, την ιστορική ασυνέχεια και, πάνω απ’ όλα, την κατευθυνόμενη πλοκή τους. Σχετικά με το τελευταίο παρατηρούμε ότι αναλόγως με τα ενδιαφέροντα των εμπνευστών/παραγωγών τους κατευθύνονται και οι αποκαλύψεις των σεναρίων.

Ένα στοιχείο το οποίο φανερώνει ότι οι πληροφορίες δεν παρατίθενται για να αποκαλύψουν μια συνωμοσία που εκτυλίσσεται, αλλά για να στοιχειοθετήσουν μια φανταστική πλοκή της οποίας ο σκοπός δίνεται ανάλογα με τις φοβίες και τα ενδιαφέροντα του συνωμοσιολόγου-εμπνευστή. Για παράδειγμα για κάποιους συνωμοσιολόγους οι Ιλλουμινάτοι σκοπεύουν να διαλύσουν τη χριστιανική θρησκεία, για άλλους οι Ιλλουμινάτοι θέλουν να εξαφανίσουν το ελληνικό έθνος, για άλλους οι Ιλλουμινάτοι διεκδικούν τον πλούτο και τις πολιτικές εξουσίες ώστε να υποδουλώσουν τους υπόλοιπους ανθρώπους και τέλος για άλλους συνωμοσιολόγους οι Ιλλουμινάτοι προσπαθούν να μεταλλάξουν τις κλιματολογικές συνθήκες του πλανήτη γιατί έχουν έρθει σε επαφή με τους εξωγήινους και ακολουθούν τις οδηγίες τους. Με άλλα λόγια αντιλαμβανόμαστε ότι αναλόγως με τα απωθημένα-εμμονές-ενδιαφέροντα του εμπνευστή κατευθύνεται και το σενάριο της συνωμοσίας, το οποίο χρησιμοποιεί τις ίδιες πληροφορίες, γεγονότα και πρόσωπα με άλλα σενάρια που έχουν όμως διαφορετικό στόχο.

Ωστόσο παρατηρείται ότι υιοθετούν τα συνωμοσιολογικά σενάρια και πάρα πολλοί άλλοι άνθρωποι που δεν σκέφτονται απλοϊκά. Πού οφείλεται αυτό; Οι λόγοι είναι πολλοί και διαφορετικοί για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Σύμφωνα με τους κοινωνικούς ψυχολόγους ο κυριότερος λόγος είναι αυτός της αποποίησης των ευθυνών μας. Με απλά λόγια δεν θέλουμε να έχουμε ευθύνη για τις πράξεις ή την απραγία μας, με αποτέλεσμα να ρίχνουμε το φταίξιμο των προβλημάτων, των λαθών και γενικώς της ζωής μας σε άλλους και ειδικά σε κάποιους αόρατους κακόβουλους ανθρώπους (ή εξωγήινους ή εσωγήινους ή δαίμονες κ.λπ.), οι οποίοι ελέγχουν τη ζωή όλων μας, επιλέγουν ποιος θα επιβιώσει, ενώ με τα όρια ή τους κανόνες που επιβάλλουν εμποδίζουν την ευτυχία και την επιτυχία μας.

Επίσης, οι άνθρωποι δεν θεωρούν ότι έχουν ευθύνη εάν για παράδειγμα το πολιτικό κόμμα ή ο πολιτικός που υποστήριξαν έσφαλλε, παρανόμησε, αποδείχτηκε ανίκανο/ος. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από την ελληνική πραγματικότητα είναι η επαναλαμβανόμενη ανάδειξη πολιτικών προσώπων που αποδεδειγμένα σε προηγούμενες θητείες τους αποδείχτηκαν ανίκανοι, ψεύτες, παραβάτες κ.ά.. Μάλιστα ο λόγος που τους ψηφίζουν ξανά, πέρα από τις εξόφθαλμα ψεύτικες συλλογικές και ατομικές υποσχέσεις που τους δίνουν, είναι της προβολής και της δημοσιότητάς τους από τα ΜΜΕ, δηλαδή μια άκριτη συμπεριφορά από πλευράς των ψηφοφόρων που έχει άσχημο κι επιβλαβές αντίκτυπο-αποτέλεσμα στους ίδιους, αλλά και σε όλη την κοινωνία.

(Σημ: Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις)

Πηγή: Geopolitics.com.gr

Share on Facebook

Tweet