ΑΠΟΨΕΙΣ
Η COVID-19 ΔΕΛΕΑΖΕΙ ΕΠΙΔΟΞΟΥΣ ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΥΣ: ΑΛΛΑ Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΜΙΑΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΕΡΧΕΤΑΙ ΜΕ ΚΟΣΤΟΣ

Της Ruth Ben-Ghiat*

Οι αυταρχικοί απαιτούν μια κοινωνία δομημένη γύρω από κάθετους δεσμούς μεταξύ του ηγέτη και του λαού. Η κοινωνική αποστασιοποίηση που απαιτείται από την πανδημία μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα εκτίμηση της πολύτιμης αξίας των οριζόντιων δεσμών που είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία της δημοκρατίας.

Η πανδημία του νέου κορωνοϊού θέτει ένα τεστ αντοχής για τις κοινωνίες – τραβώντας τους ανθρώπους από τις συνήθειές τους και εκθέτοντάς τους στον θάνατο και την διαταραχή, γεννώντας πράξεις αλληλεγγύης και θάρρους καθώς και αποδιοπομπαίους τράγους [1].

Ακριβώς όπως μια τέτοια κρίση αποκαλύπτει τους χαρακτήρες των ατόμων και των κοινωνιών, φωτίζει επίσης τις βασικές αξίες που έχουν οι κυβερνήσεις. Οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης συχνά ωθούν τις κυβερνήσεις να περιορίσουν τις πολιτικές ελευθερίες και να επεκτείνουν τον κεντρικό έλεγχο επί των πόρων. Σε απάντηση στην πανδημία, πολλές κυβερνήσεις επιβάλλουν πλέον υποχρεωτικά lockdown και παρακολουθούν τις μετακινήσεις των ανθρώπων. Οι πολίτες ανά τον κόσμο αναρωτιούνται εάν οι ηγέτες τους λαμβάνουν αυτά τα μέτρα έχοντας κατά νου το κοινό καλό.

06052020-1.jpg

Στρατιώτες επιβάλλουν νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας για την πρόληψη της μόλυνσης από κορωνοϊό στο Σαντιάγο της Χιλής, τον Μάρτιο του 2020. Pablo Sanhueza / Reuters

Το ερώτημα δεν είναι άσκοπο. Η σημερινή πανδημία έρχεται σε μια εποχή που ο αυταρχισμός αυξάνεται. Στην Τουρκία, την Ινδία και αλλού, αυταρχικοί ηγέτες φυλακίζουν δημοσιογράφους, εισαγγελείς και επικριτές˙ κατάσχουν επιχειρήσεις αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων˙ πλουτίζουν τον εαυτό τους και την παρέα τους˙ και γεμίζουν τις κρατικές γραφειοκρατίες με ιδεολόγους και πιστούς.

Αυτές οι συνθήκες συγκλίνουν τώρα με ένα νέο φυσιολογικό, στο οποίο ακόμη και οι ώριμες δημοκρατίες ασκούν αυξημένο έλεγχο στους απλούς πολίτες στο όνομα του περιορισμού της πανδημίας. Οι ηγέτες με αυταρχικές τάσεις απειλούν ήδη την υγεία ορισμένων από αυτές τις δημοκρατίες. Η πανδημία μπορεί να αποδειχθεί η απόλυτη δοκιμασία της ικανότητάς τους να αντέξουν.

 

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΩΝ ΑΥΤΑΡΧΙΚΩΝ

Η λογοκρισία και η καταστολή καθόρισαν την αρχική αντίδραση της Κίνας, [της χώρας από] όπου προήλθε ο νέος κορωνοϊός. Ο γιατρός της Wuhan, Li Wenliang, προειδοποίησε τους συναδέλφους του για τον νέο ιό στα τέλη Δεκεμβρίου του 2019. Οι κινεζικές Αρχές γρήγορα τον έκαναν να σωπάσει, δηλώνοντας ότι η αλήθεια του [2] αποτελεί «παράνομη συμπεριφορά». Στα μέσα Ιανουαρίου, η κυβέρνηση υποβάθμισε την σοβαρότητα της νόσου, υποστηρίζοντας ότι ήταν «αποτρέψιμη και ελεγχόμενη». Ακολούθησε μια καταστολή του Τύπου. Όπως έγραψε στα τέλη Φεβρουαρίου ο Victor (Lin) Pu, ένας αναλυτής με έδρα την Ταϊβάν [3], ο κύριος στόχος της κινεζικής κυβέρνησης κατά τις πρώτες μέρες της επιδημίας δεν ήταν να περιορίσει τον ιό, αλλά «να διατηρήσει την σταθερότητα του καθεστώτος και τον κοινωνικό έλεγχο».

Για τους αυταρχικούς ηγέτες, η παραμονή στην εξουσία σχεδόν πάντα υπερέχει της ευημερίας του κοινού. Η λογική αυτής της προτεραιότητας οδηγεί πολλά καθεστώτα όχι μόνο στην λογοκρισία πληροφοριών σχετικά με μια κρίση, αλλά και στην εκμετάλλευση των κρίσεων για να αυξήσουν την εξουσία τους. Ο Αδόλφος Χίτλερ χρησιμοποίησε την φωτιά στο Ράιχσταγκ [4] για να εδραιώσει τον έλεγχό του στην γερμανική κυβέρνηση. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετέτρεψε μια απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 [5] σε ευκαιρία να φιμώσει την αντιπολίτευση. Μετά από μια κρίση, μια προσωρινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης μπορεί να γίνει το κανονικό –«όχι πλέον η εξαίρεση αλλά ο κανόνας», όπως το έθεσε ο αντιναζιστής φιλόσοφος Walter Benjamin.

Η πανδημία του κορωνοϊού δελεάζει μια τέτοια αντίδραση μεταξύ των αυταρχικών ηγετών. Η Ουγγαρία έχει ήδη ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο. Στις 30 Μαρτίου, ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης [6], φαινομενικά για να βοηθήσει στον περιορισμό του ιού. Κατά την προηγούμενη δεκαετία, ο Όρμπαν είχε ήδη εξημερώσει τα μέσα ενημέρωσης, το δικαστικό σώμα και το ουγγρικό κοινοβούλιο. Η πανδημία ήταν η κρίση που χρειαζόταν για να ολοκληρώσει την αυταρχική του κατάληψη του κράτους. Ο Όρμπαν κυβερνά τώρα με διατάγματα, και μόνον αυτός αποφασίζει πότε μπορεί να λήξει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Ο Όρμπαν απλώς επιτάχυνε μια τάση που έχει ήδη καθιερωθεί στην Ουγγαρία. Οι ώριμες δημοκρατίες των οποίων οι ηγεμόνες έχουν αυταρχικές κλίσεις –όπως το Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βραζιλία– μπορεί να κινδυνεύουν να χάσουν ακόμη περισσότερα από την χειραγώγηση της πανδημίας. Για παράδειγμα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Βενιαμίν Νετανιάχου, χρησιμοποίησε την πανδημία για να αναβάλει την επικείμενη δίκη του για διαφθορά και να επιτρέψει στην υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας του κράτους, την Σιν Μπετ (Shin Bet), να αποκτήσει πρόσβαση σε δεδομένα κινητών τηλεφώνων [7] για λόγους δημόσιας ασφάλειας (η δυνατότητα κατάχρησης είναι ξεκάθαρη).

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρο, μόλις είχαν θέσει τα θεμέλια για αυταρχική διακυβέρνηση όταν ήρθε η πανδημία: Απαξίωσαν τον Τύπο στις αντίστοιχες χώρες τους, χρησιμοποίησαν την ανδροπρέπεια ως στρατηγική νομιμοποίησης, και έκαναν παζάρια με στενούς φίλους τους, όπως υποχωρήσεις στην προστασία του περιβάλλοντος ως αντάλλαγμα για πολιτική υποστήριξη. Οι δύο ηγέτες έχουν αναπτύξει όλα αυτά τα κλασικά αυταρχικά εργαλεία στις αντιδράσεις τους για την πανδημία. Χρησιμοποιώντας παραπληροφόρηση, έχουν υποτιμήσει την σοβαρότητα του ιού, προώθησαν μη αποδεδειγμένες θεραπείες, και έχουν απολύσει ειδικούς που δεν θα υιοθετούσαν τα μηνύματά τους. Ο Μπολσονάρο απέλυσε τον υπουργό Υγείας του [8], Luiz Henrique Mandetta, επειδή προειδοποίησε το κοινό να κρατήσει κοινωνικές αποστάσεις και να μείνει στο σπίτι. Ο Τραμπ μόλις που ανέχεται τον Δρ Anthony Fauci, τον διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων (National Institute of Allergy and Infectious Diseases), και έχει αναδημοσιεύσει στο Twitter υποστήριξη [9] για την εκστρατεία #FireFauci [απολύστε τον Fauci] στα κοινωνικά μέσα. Για να διατηρήσουν την φαντασίωση της παντοδυναμίας τους, ο Τραμπ και ο Μπολσονάρο αρνήθηκαν να φορέσουν προστατευτικό εξοπλισμό και έκαναν επίδειξη με το να σφίγγουν τα χέρια με όλους όσους έβλεπαν, σαν να ήταν προσωπικά ανοσοποιημένοι.

Ακριβώς όπως στην Κίνα, το κύριο μέλημα των ηγετών των ΗΠΑ και της Βραζιλίας δεν ήταν τόσο η δημόσια ευημερία –που εξυπηρετείται καλύτερα με τον περιορισμό της ασθένειας- όσο ήταν η διατήρηση του ελέγχου του αφηγήματος, κάτι που απαιτεί καταστολή ή χειραγώγηση των πληροφοριών που θα μπορούσαν να βλάψουν την δημοτικότητα του προέδρου. Ο Τραμπ πήγε την επιταγή αυτή τόσο μακριά όσο να αποφύγει σκόπιμα τα μαζικά [διαγνωστικά] τεστ, παρά την επιτυχία αυτού του μέτρου στη Νότια Κορέα και αλλού: Περισσότερα τεστ σημαίνουν περισσότερα αναφερθέντα κρούσματα, τα οποία θα μπορούσαν να βλάψουν τα ποσοστά δημοφιλίας του προέδρου και να παρατείνουν την οικονομική ύφεση, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο την επανεκλογή του.

Χωρίς να περιορίζονται από την ανησυχία για το δημόσιο καλό, οι ηγέτες με αυταρχικά χαρακτηριστικά εκμεταλλεύονται τις εξουσίες έκτακτης ανάγκης για να διεκδικήσουν πόρους για τους πιστούς τους. Ο Τραμπ έχει χρησιμοποιήσει την πανδημία για να επεκτείνει την στρατηγική του «διαίρει και βασίλευε». Έχει αναγκάσει τις πολιτείες να ανταγωνίζονται για εξοπλισμό διάσωσης, ευνοώντας τους Ρεπουμπλικανούς κυβερνήτες και όποιον θα του αποτίσει δημόσιο φόρο τιμής και μετατρέποντας σε αποδιοπομπαίο τράγο όποιον αντιτίθενται σε αυτόν. «Εάν έχετε έναν κυβερνήτη που αποτυγχάνει, θα σας προστατεύσουμε εμείς», δήλωσε ο Τραμπ σε συνέντευξη Τύπου τον Απρίλιο του 2020. Ο αντιπρόσωπος Adam Schiff (Δημοκρατικός από την Καλιφόρνια) έθεσε μια λεπτότερη χροιά στην προσέγγιση του προέδρου: «Οι κυβερνήτες βασικά δηλώνουν πίστη σε αυτόν, τον επαινούν, διαφορετικά θα υποστούν συνέπειες».

 

ΜΙΑ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΙΣΟΠΕΔΩΣΗ

Βραχυπρόθεσμα, ο νέος κορωνοϊός είναι πιθανό να βοηθήσει τους ηγέτες με αυταρχικές τάσεις. Ωστόσο, η πανδημία άνοιξε επίσης τα μάτια πολλών για την αναισθησία των ηγετών και των κυβερνήσεων υπό τις οποίες ζουν. Ο θάνατος του Δρ Λι εξαπέλυσε οργή και εκκλήσεις για ελευθερία του λόγου στα κινεζικά κοινωνικά μέσα. Έδωσε επίσης νέα σημασία και κύρος σε κινέζικα ειδησεογραφικά πρακτορεία ερευνητικής δημοσιογραφίας όπως το Caixin. «Πρέπει να υπάρχουν περισσότερες από μια φωνές σε μια υγιή κοινωνία», είπε ο Δρ Λι στο Caixin [10] λίγο πριν από τον θάνατό του. Αυτό το αίσθημα μπορεί τώρα να αντηχεί σε πολλούς Κινέζους που ακούν την κυβέρνησή τους να αρνείται τους θανάτους τους οποίους εκείνοι θρηνούν στις κοινότητές τους.

Στο «Είμαστε Όλοι Όρμπαν Τώρα» (“We All Orban Now”), ένα πρόσφατο άρθρο στο National Review [11] σχετικά με την πανδημία, ο Rich Lowry γράφει ότι «όλοι πιστεύουν στα σύνορα». Σίγουρα ο αόρατος εχθρός προσφέρεται για εθνικιστική ρητορική και ξενοφοβία -ή φόβο για τους γείτονες. Ο ιός έρχεται σε μια εποχή που πολλοί άνθρωποι είχαν ήδη υποστηρίξει δημαγωγούς, όπως ο Bolsonaro και ο Orban, επειδή μοιράστηκαν τον ρατσισμό τους και ήθελαν να αισθάνονται ανώτεροι από εκείνους άλλων φυλών ή άλλων υπόβαθρων. Αλλά μια άλλη, πιο βαθιά συνειδητοποίηση έχει επίσης ανακύψει από αυτήν την κρίση –μια συνειδητοποίηση για το ακριβώς πόσο διασυνδεδεμένη έχει γίνει η παγκόσμια κοινότητα. Ο ιός είναι ένας ισοπεδωτής. Καταστρέφει τον καθένα, ανεξάρτητα από την θρησκεία, το χρώμα του δέρματος, την κοινωνική τάξη ή την εθνικότητα.

Οι αυταρχικοί απαιτούν μια κοινωνία δομημένη γύρω από κάθετους δεσμούς μεταξύ του ηγέτη και του λαού. Η κοινωνική αποστασιοποίηση που απαιτείται από την πανδημία μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα εκτίμηση της πολύτιμης αξίας των οριζόντιων δεσμών που είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία της δημοκρατίας. Εκείνοι που επιθυμούν πιο υπεύθυνη, διαφανή και συμπονετική ηγεσία έχουν καταφύγει στο σπίτι τους αυτή την στιγμή, αλλά μπορεί να εμφανιστούν ισχυρότεροι και πιο ενωμένοι μετά από αυτήν την συλλογική εμπειρία. Οι ηγέτες που χρησιμοποιούν τώρα την πανδημία για προσωπικό όφελος θα πρέπει τότε να λογαριαστούν με το κόστος των ενεργειών τους.

*Η Ruth Ben-Ghiat είναι καθηγήτρια Ιστορίας και Ιταλικών Σπουδών στο New York University και η συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου με τίτλο Strongmen: From Mussolini to the Present.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2020-05-05/covid-19-tempts…

Σύνδεσμοι:

[1] https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/as-world-looks-for-cor…
[2] https://www.nytimes.com/2020/02/07/business/china-coronavirus-doctor-dea…
[3] https://thediplomat.com/2020/02/the-coronavirus-outbreak-how-democratic-…
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/1936-04-01/labor-under-n…
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-07-18/erdogans-prophecy
[6] https://www.washingtonpost.com/world/hungarian-parliament-hands-orban-po…
[7] https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-netanayhu-seeks-legislation…
[8] https://www.washingtonpost.com/world/the_americas/coronavirus-brazil-bol…
[9] https://thehill.com/homenews/administration/492450-trump-retweets-suppor…
[10] https://www.caixinglobal.com/2020-02-06/after-being-punished-by-local-po…
[11] https://www.nationalreview.com/corner/were-all-orban-now/

Photo: Τrt.net.tr

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc. All rights reserved.

 

Σημ: To άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις

Πηγή: Foreignaffairs.gr

Tag

Related Post

Leave a comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *