Μια «μόνη μαμά», η δημοσιογράφος  Σοφία Ξανθοπούλου, μοιράζεται μαζί μας τις εμπειρίες, τη ζωή και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ως μονογονέας, ενώ η ψυχολόγος Μαρίνα Μόσχα καταθέτει την άποψή της για τις γυναίκες που βρίσκονται να μεγαλώνουν μόνες το παιδί τους.

Μόνη μαμά: Ε, και;

Το ερώτημα είναι διφορούμενο. Περιέχει και την κυριολεκτική αλλά και την «ειρωνική» ας πούμε σημασία του σε μια κοινωνία που λίγη σημασία δίνει στις δυσκολίες και τους φόβους του μονογονέα και γενικότερα μιας μόνης μαμάς.

Μόνη μαμά είναι εκείνη που φροντίζει και επιμελείται και έχει όλο το βάρος της ανατροφής εξολοκλήρου ενός ή περισσότερων παιδιών χωρίς την ύπαρξη συζύγου ή συντρόφου μέσα στο σπίτι.

Συχνά ακούω: «ευτυχώς έχεις τη μαμά σου». Μα η μαμά μου δεν είναι ο σύζυγός μου και δεν πρέπει να είναι. Όταν η 60χρονη μητέρα μου τον Ιούλιο του 2017 έπεσε σε κώμα λόγω οξύτατου εγκεφαλικού επεισοδίου «στα καλά καθούμενα» ένα ωραίο απόγευμα που τρώγαμε παγωτό στο σπίτι, κατάπια τον τρόμο μου για να μην τρομάξω το παιδί μου. Είπα στην κόρη μου που ήταν 3,5 ετών τότε ότι «η γιαγιά απλώς ζαλίστηκε» και την παρακάλεσα να μου δώσει το κινητό τηλέφωνό μου για να καλέσω το ΕΚΑΒ.

Από εκείνη την ημέρα η κόρη μου και εγώ για ένα ολόκληρο καλοκαίρι αναλάβαμε τη φροντίδα της γιαγιάς και την αποκατάσταση της υγείας της. Η κόρη μου έγινε το στήριγμά μου στο τρίπτυχο νοσοκομείο-δουλειά-σπίτι. Περάσαμε αυτή την περίοδο με ανησυχία, αλλά όχι με μιζέρια.

Σήμερα που σας μιλάω, τρία χρόνια μετά από αυτό που συνέβη στη μαμά μου, δεν ήξερα ότι ένα ωραίο και ήσυχο μεσημέρι του Ιανουαρίου θα κατέρρεα εν ώρα εργασίας. Συμβαίνει λοιπόν αυτό που λέμε συνήθως πως όταν επιτέλους τακτοποιούμε τις κρίσιμες καταστάσεις στη ζωή μας, το σώμα μας και η ψυχή μας να επαναστατεί.

Υπέστην λοιπόν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο και όση ώρα υπέφερα σκεφτόμουν: «πόσο ανεπαρκής μάνα είσαι τώρα που δεν μπορείς να είσαι και να παραμείνεις καλά για το παιδί σου».

Ήμουν σε πλήρη πανικό καθώς σκεφτόμουν τι θα γίνει το παιδί μου αν τελικά πάθω κάτι. Ο χειρότερος φόβος που ακολουθεί πάντα έναν μονογονέα με είχε βρει εκείνη ακριβώς τη στιγμή.

Ακόμη και τώρα που σας μιλάω δεν ήξερα αν θα τα καταφέρω, γιατί καλούμαι να διαχειριστώ την γενικευμένη αγχωτική διαταραχή και την ήπια κατάθλιψη που μου άφησε και αυτή η περιπέτεια.

Συχνά ρωτούν μια μόνη μαμά «μα πώς τα καταφέρνεις;» ενώ θα έπρεπε να υπάρχουν ήδη τρόποι ανακούφισης και στήριξης του μονογονέα. Καμία κυβέρνηση στην Ελλάδα δεν κατάφερε να προνοήσει ουσιαστικά για τις μόνες μητέρες. Καμία κυβέρνηση δεν έδειξε ενδιαφέρον, πραγματικό ενδιαφέρον για τη μονογονεϊκη οικογένεια.

Είτε το επέλεξες είτε όχι το να είσαι μόνη μητέρα σημαίνει ότι πρέπει και οφείλεις να είσαι παντού και τις περισσότερες φορές ταυτόχρονα για το παιδί σου. Αυτό είναι εξοντωτικό έτσι κι αλλιώς. Μα ακόμη και να «επέλεξες» να είσαι μόνη μαμά, κάποιο λόγο θα είχες. Είναι κάπως σκληρό να ακούς «μα εσύ το επέλεξες να μεγαλώσεις μόνη το παιδί σου». Δυστυχώς δεν μπορείς να εξηγείς τα πάντα σε όλους. Και ενδεχομένως να μη χρειάζεται.

Και ακόμη και την οικονομική άνεση να έχεις για να αντικαταστήσεις την παρουσία σου με μια ξένη γυναίκα όταν εσύ η ίδια δεν μπορείς να είσαι παρούσα (λόγω εργασίας ή άλλων υποχρεώσεων) δε μένεις ήσυχη.

Η μονογονεϊκοτητα δεν είναι ούτε μιζέρια ούτε κατάρα. Χρήζει όμως κατανόησης και ενσυναίσθησης. Γιατί κρύβει πολλή κατάρρευση. Και το παιδί σου σε θέλει όρθια. Και πιο πολύ από όλους το θες εσύ.

Μια μόνη μαμά πολλές φορές έρχεται αντιμέτωπη με μια σειρά από στερεότυπα. Στην προσπάθειά της να τα καταρρίψει κουράζεται πολύ. Πρόκειται για μια εσωτερική διαδικασία που και η ίδια αρκετές φορές δεν το αντιλαμβάνεται όταν συμβαίνει.

Μια μόνη μαμά δεν είναι απαραίτητα «καημένη» ή «άτυχη» ή «μόνη». Κοινωνικοποιείται και μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα δύναμης και θέλησης.

Συχνά ρωτούν το παιδί μιας μόνης μαμάς: «Τον μπαμπά σου; Τον βλέπεις;». Θεωρώ άκρως προσβλητική και εντελώς αδιάκριτη αυτή την ερώτηση. Γιατί ποτέ εγώ ή το παιδί μου δε θα τολμήσουμε να ρωτήσουμε μια έγγαμη μητέρα: «Εσύ που βλέπεις καθημερινά τον μπαμπά σου, έχεις ουσιαστική και καλή σχέση μαζί του;».

Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει μια μόνη μαμά είναι ο ίδιος της ο εαυτός και ο χρόνος που δεν επαρκεί ποτέ. Γιατί πρέπει να είναι πάντα καλά. Γιατί δε γίνεται αλλιώς και δεν έχει άλλη επιλογή. Γιατί διαφορετικά κανείς δε θα το κάνει για εκείνη. Αυτή είναι μια εξαιρετικά στρεσογόνα κατάσταση που φθείρει ψυχολογικά μια μόνη μαμά.

Η μονογονεϊκότητα δεν αντιστοιχεί στη μιζέρια («αχ τι κρίμα που είμαι μόνη κλπ»). Παρόλα αυτά, συχνά παρατηρούμε ότι μια μόνη μαμά προσπαθεί να είναι παντού και πάντα έτοιμη, παρούσα και δυνατή. Γιατί πρέπει να είναι δυνατή.

Ο μονογονέας από τη στιγμή που αναγκάζεται να λειτουργήσει επί ίσοις όροις όπως ένας γονέας σε έγγαμο ή κοινό βίο εξαντλεί θέλοντας ή μη τις δυνάμεις του. Δεν έχει τις απαραίτητες ανάσες. Είναι ανάγκη το κράτος να μεριμνήσει μέσω ενός συγκεκριμένου πλαισίου για τη στήριξη και υποστήριξη του μονογονέα στον οικογενειακό και επαγγελματικό βίο.

Δεν αρκεί να κάνουμε διαπιστώσεις. Δεν αρκεί να αναλύουμε σε ημερίδες και συνέδρια την ανάγκη ψυχολογικής στήριξης των μόνων μητέρων. Γιατί μια μόνη μαμά, αναζητώντας κάποιες φορές βοήθεια αισθάνεται ότι χρωστά χάρη σε εκείνους που παρέχουν τη βοήθειά τους για λίγο ή περισσότερο χρονικό διάστημα.

Η καθημερινότητα χρειάζεται απτές λύσεις, χειροπιαστές βοήθειες ειδικά στις μόνες μαμάδες που δεν έχουν ένα δεύτερο χέρι βοηθείας και η πίεση και οι ευθύνες τις κάνουν να πελαγώνουν κάποιες φορές.

Όλοι οι γονείς παλεύουν για ένα καλύτερο παρόν και μέλλον των παιδιών τους. Ως γονείς, οφείλουμε να μάθουμε στα παιδιά μας όμως την αποδοχή του διαφορετικού. Αν αποδεχτούμε τη διαφορετικότητα θα καλυτερέψουμε την ίδια μας τη ζωή. Η μητρότητα είναι ένα υπέροχο ταξίδι εμπειριών. Κανείς δεν επιλέγει να κάνει αυτό το ταξίδι μόνος του. Κάποιες φορές όμως συμβαίνει. Γιατί η ζωή έχει τα «ναι» έχει και τα «όχι» της. Γιατί η ζωή είναι μια ανατροπή. Ας είμαστε αρωγοί και γενναιόδωροι μαζί της.

Η δημοσιογράφος Σοφία Ξανθοπούλου μίλησε για την «μόνη μαμά» στο πλαίσιο της ημερίδας με θέμα ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ – Προκλήσεις και Στερεότυπα που διοργανώθηκε τον Μάρτιο από την  Κοινωνική Υπηρεσία της ΧΕΝ Θεσσαλονίκης

Η άποψη της ειδικού

Η κ. Μαρίνα Μόσχα, ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας σχολιάζει την μαρτυρία της Σοφίας Ξανθοπούλου εκφράζοντας «μόνο θαυμασμό για τις μητέρες που μεγαλώνουν μόνες ένα παιδί». Ακολουθεί το σχόλιό της:

«Μα εσύ επέλεξες να μεγαλώσεις μόνη το παιδί σου», γράφει η Σοφία… Ε και; Τι σημαίνει αυτό; Πρώτα από όλα δεν επιλέγει πάντα μία γυναίκα να γίνει μονογονέας, υπάρχουν συνθήκες στη ζωή που την αναγκάζουν να γίνει και πατέρας και μητέρα. Από την άλλη, και να το επέλεξε εκείνη, τι σημαίνει; Δεν σας κρύβω ακόμα και στις συνεδρίες, έχω ακούσει δυστυχώς: «Ας μην το έκανε… όπως έστρωσε να κοιμηθεί…» και θλίβομαι και ντρέπομαι. Ντρέπομαι που στον σύγχρονο αιώνα που ζούμε, με την τεχνολογία να μας ταξιδεύει γρήγορα σε όλο τον πλανήτη και τόσα επιτεύγματα να μην μπορεί να εξελιχθεί και το ανθρώπινο μυαλό.

Βλέπω ζευγάρια που τσακώνονται γιατί ο ένας προσφέρει λιγότερο και δεν βοηθά τον άλλον στο μεγάλωμα των παιδιών. Τι να πει ο μονογονέας όμως, που δεν έχει αυτή την «πολυτέλεια;» Σκεφτείτε πώς θα ήταν να μην είχατε καθόλου βοήθεια από τον σύντροφο, ούτε καν την οικονομική, βάλτε λίγο τον εαυτό σας σε αυτή τη θέση για να ανοίξει λίγο το μυαλό, συναισθανόμενοι κάπως βέβαια, πώς είναι να κολυμπάς στα βαθιά και σκούρα νερά μόνος σου.

Τα στερεότυπα δυστυχώς υπάρχουν ακόμα και θα υπάρχουν για αρκετό καιρό. Είναι αυτά τα στερεότυπα που λειτουργούν εκατοντάδες χρόνια, σαν το γνωστό: «οι άνδρες δεν κλαίνε» και σκέφτομαι κάθε φορά «γιατί, δεν έχουν δακρυϊκούς αδένες;». Όσοι είστε γονείς σίγουρα έχετε κάνει την σκέψη μην πάθετε τίποτα και πως και ποιοι θα μεγαλώσουν τα παιδιά σας. Πόσο μάλλον αν είστε μονογονέας που έχετε την ευθύνη εξολοκλήρου. Ας αγκαλιάσουμε λοιπόν τους γονείς που έχουν το κουράγιο και μεγαλώνουν τα βλαστάρια τους μόνοι τους, είτε το επέλεξαν, είτε όχι. Ας αγκαλιάσουμε τη διαφορετικότητα που ούτως ή άλλως υπάρχει πλέον στη ζωή μας και είναι απαραίτητο να αποδεχτούμε.

Ας τους απλώσουμε το χέρι και ας σταθούμε δίπλα τους, ρωτώντας τους απλά αν μπορούμε να βοηθήσουμε σε κάτι, ώστε να νιώσουν πως δεν είναι μόνοι τους στο δύσκολο αυτό έργο τους. Από την δική μου πλευρά, δεν έχω να πω τίποτα άλλο πέρα από ότι θαυμάζω τους ανθρώπους που όχι μόνο τολμούν αλλά είναι ώριμοι και υπεύθυνοι στο μονογονεϊκό τους ρόλο».