Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος*
Η ύπαρξη σοβαρότατων και εμπεριστατωμένων προειδοποιήσεων από Ρώσους πρώην υψηλόβαθμους στρατιωτικούς πριν από την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου στην Ουκρανία, θέτει υπό κάθετη αμφισβήτηση την εκφρασθείσα θέση ότι οι Ρώσοι στρατηγοί και επιτελάρχες δεν είχαν εξετάσει την περίπτωση η όλη επιχείρηση να είναι ιδιαίτερα δύσκολη και να επιφέρει τεράστιες απώλειες .
Ο μύθος έπαιζε πάντα ρόλο στην ανάπτυξη και παρουσίαση των πολεμικών αφηγήσεων, και προέρχεται από τη σύγχυση και το χάος στο πεδίο της μάχης, την ανυπαρξία ψύχραιμων και αξιόπιστων πηγών πληροφόρησης καθώς και σε πολλές περιπτώσεις τις εσκεμμένες προσπάθειες παραπλάνησης. Ο κίνδυνος σύγχυσης του μύθου με την πραγματική ανάλυση των γεγονότων καθώς εξελίσσεται ο πόλεμος παρακινεί τους ιστορικούς και τους στρατιωτικούς αναλυτές να είναι προσεκτικοί και σχολαστικοί στην προσέγγισή τους στο” κοσκίνισμα” των εκατέρωθεν αξιώσεων, των αναφορών ως και των αντεγκλήσεων που δημιουργούνται από καθαρά ανταγωνιστικές πολεμικές αφηγήσεις των εμπόλεμων.
Στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας που αποκλειστικά ο Πούτιν αποφάσισε στις 24 Φεβρουαρίου 2022, αναπτύχθηκε ένας μύθος σχετικά με την πολιτικοστρατιωτική υποτίμηση του επιπέδου αντίστασης στην εισβολή των Ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, και εμφανίζεται με διάφορες μορφές ως μια αγωνιώδης προσπάθεια να εξηγηθεί η κακή απόδοση του Ρωσικού στρατού. Αυτό βασίζεται στον ισχυρισμό ότι στον προπολεμικό επιχειρησιακό σχεδιασμό από το Γενικό Επιτελείο των ενόπλων δυνάμεων της Ρωσίας, καθοδηγήθηκε ή εξαναγκάστηκε να τονιστεί ότι ο πόλεμος θα κατέληγε σε γρήγορη νίκη και οι Ρώσοι στρατιώτες θα γίνονταν δεκτοί στο Κίεβο με λουλούδια, ψωμί και αλάτι.
Εν ολίγοις, ο πόλεμος θα ήταν εύκολος και σχετικά σύντομος. Ενώ αυτό έχει αποκτήσει έλξη και ‘αξιοπιστία'(εύκολες αναφορές) σε πολλούς τομείς, είναι τολμηρός ισχυρισμός να δεχθούμε ότι το Γενικό Επιτελείο της Ρωσίας αγνοούσε ή απλώς δεν εκτίμησε ότι η εκστρατεία στην Ουκρανία θα μπορούσε να αποδειχθεί μακρά , επίπονη και σκληρή. Το Γενικό Επιτελείο αγνόησε ή δεν έδωσε την πρέπουσα σημασία στις προπολεμικές προειδοποιήσεις ότι η σύγκρουση δεν θα ήταν καθόλου εύκολη; Υπάρχουν στοιχεία για το αντίθετο; Η αξιολόγηση τέτοιων ερωτημάτων καθίσταται προβληματική και λόγω της επίσημης σιωπής του Ρωσικού Γενικού Επιτελείου για οτιδήποτε λεπτομερές σχετίζεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ωστόσο, στην προπολεμική φάση, υπήρξαν από τα Ρωσικά στρατιωτικά μέσα ενημέρωσης προειδοποιήσεις που απευθύνονταν σε όσους βρίσκονταν σε τέτοιες υπεύθυνες θέσεις. Στις 3 Φεβρουαρίου(και επειδή ο υπογράφων επί χρόνια παρακολουθεί Ρωσικές στρατιωτικές αναλύσεις) , εμφανίστηκε ένα άρθρο που αμφισβητούσε την όλη ιδέα μιας εύκολης νίκης,με τίτλο “Προβλέψεις αιμοδιψών πολιτικών επιστημόνων”. Ο συντάκτης του, ο απόστρατος συνταγματάρχης Μιχαήλ Χονταρένκο είναι ο στρατιωτικός ανταποκριτής στο Gazeta.ru, και παρείχε σημαντικές εκτιμήσεις στην ανάλυσή του.. Ο συγγραφέας αποφοίτησε από την Ανώτατη Τεχνική Αντιαεροπορική Σχολή του Μινσκ το 1976 ,και τη Στρατιωτική Διοίκηση της Ακαδημίας Αεράμυνας το 1986, πριν αναλάβει διάφορες θέσεις στη Σοβιετική αεράμυνα. Τη δεκαετία του 1990 ήταν αξιωματικός στην Κύρια Επιχειρησιακή Διεύθυνση του Γενικού Επιτελείου ενώ αποφοίτησε και από την Ακαδημία του Γενικού Επιτελείου το 1998. Μετά την αποστρατεία του από την υπηρεσία, ο Χονταρένκο έγραψε πολλά άρθρα ως δημοσιογράφος αφού πλέον καλύπτει τα αμυντικά θέματα.
Το άρθρο του στο οποίο προειδοποιεί για τους κινδύνους του επερχόμενου πολέμου στην Ουκρανία δημοσιεύτηκε στην ιδιαίτερα αξιόπιστη Nezavisimoye Voyennoye Obozreniye (Ανεξάρτητη Στρατιωτική Επιθεώρηση) ,η οποία διαβάζεται ευρέως από ανώτατους αξιωματικούς του Γενικού Επιτελείου , και όχι στην πιο συνηθισμένη πλατφόρμα του στη Gazeta.ru που διαβάζεται από τους μη-ειδικούς.
Η λανθασμένη λήψη αποφάσεων του Πούτιν πιθανότατα οφειλόταν όχι μόνο σε κακοσχεδιασμένες και μη-ελεγχόμενες σχολαστικά πληροφορίες, αλλά και από την εν πολλοίς επιτυχημένη εγωπαθή προηγούμενη εμπειρία του στη χρήση στρατιωτικής δύναμης Το άρθρο του Χονταρένκο επέκρινε σφοδρότατα τα «ενθουσιώδη γεράκια και βιαστικούς κούκους» επειδή ισχυρίστηκαν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να είναι μια εύκολη νίκη , παρόμοια με την επιτυχή κατάληψη και παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας το 2014.
Ο συγγραφέας σημείωσε ότι τα σχόλια στα Ρωσικά μέσα ενημέρωσης υποστήριζαν ότι μια γρήγορη νίκη ήταν εξασφαλισμένη , αφού κανείς στην Ουκρανία δεν θα υπερασπιζόταν το καθεστώς Ζελένσκι . Ο αρθρογράφος απέρριψε αυτό επισημαίνοντας ότι «Το να ισχυριστεί κάποιος ότι στην Ουκρανία δεν θα υπερασπιστεί κανένας το καθεστώς σημαίνει πρακτικά πλήρη έλλειψη γνώσης για τη στρατιωτικοπολιτική κατάσταση και τις διαθέσεις των ευρύτατων λαϊκών μαζών στο γειτονικό κράτος. Και ο βαθμός μίσους (που, όπως είναι γνωστό, είναι το πιο αποτελεσματικό καύσιμο για ένοπλες συγκρούσεις) στη γειτονική δημοκρατία προς τη Μόσχα είναι ξεκάθαρα υποτιμημένος. Σημείωσε επίσης πώς η Μόσχα είχε παραμερίσει αθόρυβα το έργο της Novorossiya το 2014, αφού συνάντησε ευρεία αντίθεση μεταξύ του τοπικού Ουκρανικού πληθυσμού σε Χερσόνα, Ζαπορίζια, Οδησσό και Μικολάεφ.
Στη συνέχεια, ο Χονταρένκο στράφηκε στις προβλέψεις/εκτίμησεις για ένα χτύπημα νοκ-άουτ κατά της Ουκρανίας με βάση τη μαζική χρήση αεροπορικής δύναμης και μπαράζ πυροβολικού. Αμφισβήτησε την υπόθεση ότι οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία θα διεξάγονταν σε συνθήκες αεροπορικής υπεροχής, σημειώνοντας ότι ο εχθρός δεν είχε αεροπορική δύναμη στο Αφγανιστάν (1979-89) και στις επιχειρήσεις στην Τσετσενία (1994-96, 1999-2009), ενώ η Ουκρανία διέθετε πολεμική αεροπορία και αεράμυνα. Ο Χονταρένκο προειδοποίησε επίσης για επερχόμενη «μαζική βοήθεια» από τη Δύση συνολικά σε περίπτωση πολέμου, συνοδευόμενη από «τους πιο ποικίλους και εξελιγμένους τύπους όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού ως και μεταφορά μεγάλου όγκου προμηθειών όλων των ειδών υλικού», προσθέτοντας ακόμη και ότι σε ομοιότητα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι ΗΠΑ και οι χώρες της βορειοατλαντικής συμμαχίας/ΝΑΤΟ θα συνδράμουν μαζικά.. Ακόμη τόνισε ότι και η ροή εθελοντών από τη Δύση, δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Και δεύτερος…
Οι προειδοποιήσεις του Χονταρένκο δεν ήταν σε καμία περίπτωση μεμονωμένες. Στις 6 Φεβρουαρίου, ο στρατηγός εα Λεονίντ Ιβασόφ, καθηγητής στο Κρατικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας και πρώην επικεφαλής της Κύριας Διεύθυνσης Διεθνούς Στρατιωτικής Συνεργασίας του Ρωσικού υπουργείου Άμυνας, μίλησε στην Πανρωσική Συνέλευση Αξιωματικών. Ο Ιβασόφ ήταν ειλικρινής και ξεκάθαρος ενάντια στον επερχόμενο πόλεμο. «Οι προσπάθειες να «αγαπηθεί» η Ρωσική Ομοσπονδία και η ηγεσία της μέσω ενός τελεσίγραφου και απειλών βίας είναι παράλογες και εξαιρετικά επικίνδυνες», προειδοποίησε. Είπε ότι η χρήση βίας κατά της Ουκρανίας «θα θέσει υπό αμφισβήτηση την ύπαρξη της ίδιας της Ρωσίας ως κράτους», «θα κάνει για πάντα τους Ρώσους και τους Ουκρανούς θανάσιμους εχθρούς» και θα έχει ως αποτέλεσμα «βαριές απώλειες και από τις δύο πλευρές» με πιθανές «βαριές διεθνείς κυρώσεις» ενώ η Ρωσία θα γίνει «παρία της παγκόσμιας κοινότητας».
Οποιαδήποτε θέση ότι το Γενικό Επιτελείο δεν είχε εξετάσει τους πιθανούς κινδύνους από την έναρξη ενός πολέμου μεγάλης κλίμακας κατά της Ουκρανίας δεν υποστηρίζεται από την ύπαρξη προειδοποιήσεων από ανώτερους στρατιωτικούς πριν από την εισβολή Αυτά τα σχόλια αντικατοπτρίζουν την ανοιχτή επιστολή του Ιβασόφ που απευθυνόταν στον Πούτιν στις 28 Ιανουαρίου, και δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του οργανισμού στις 31 Ιανουαρίου. Σε αυτή την επιστολή, ο Iβασόφ προέβλεψε ότι «θα υπάρχουν χιλιάδες (δεκάδες χιλιάδες) νεκροί νέοι, υγιείς από τη μια πλευρά και από την άλλη, κάτι που σίγουρα θα επηρεάσει τη μελλοντική δημογραφική κατάσταση στις χώρες μας .. Προειδοποιώντας για τον πόλεμο, κάλεσε την ηγεσία να ανατρέψει τέτοιες προθέσεις: «Ο πρόεδρος, η κυβέρνηση και το υπουργείο άμυνας δεν μπορούν να μην κατανοήσουν τέτοιες συνέπειες», παρατήρησε. Ο Iβασόφ κάλεσε την πολιτική ηγεσία της Ρωσίας να εγκαταλείψει τα σχέδια επίθεσης στην Ουκρανία, υποστηρίζοντας ότι μια τέτοια σύγκρουση θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το Ρωσικό κράτος και πιθανώς να διακινδυνεύσει τον πόλεμο με το ΝΑΤΟ το οποίο είναι συμβατικά ισχυρότερο της Ρωσίας.
Ωστόσο, αυτή η αδυναμία κατανόησης τέτοιων προβλέψιμων συνεπειών έγκειται στον εσφαλμένο υπολογισμό του κινδύνου από τον Πούτιν και των παραμέτρων που απαιτούνται για τον κατάλληλο επιχειρησιακό σχεδιασμό. Η λανθασμένη λήψη αποφάσεων του Πούτιν πιθανότατα προέκυψε όχι μόνο από κακοσχεδιασμένες πληροφορίες –ειδικά από την FSB– αλλά και από την εν πολλοίς επιτυχημένη προηγούμενη εμπειρία του στη χρήση σκληρής στρατιωτικής δύναμης. Αυτό τον προδιέθετε να υποτιμήσει τον στρατό μιας χώρας που στερείται –κατά την άποψή του– νόμιμης πολιτείας ή εθνικότητας, και επιδεινώθηκε περαιτέρω από την αποτυχία του να αναγνωρίσει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα διεξαγόταν σε κλίμακα πέρα από την εμπειρία του ή αυτής της των μη- έμπειρων στρατηγών του.
Επιπλέον, η πίστη του Πούτιν στη δική του πολιτική επιδεξιότητα και “κορυφαία σκέψη'(!) μπορεί να έχει εξαρτήσει από τη διατύπωσή του ότι δεν είναι πόλεμος αλλά απλώς μια «ειδική επιχείρηση». Οι αξιόπιστες προειδοποιήσεις για τις πιθανές δυσκολίες της επακόλουθης σύγκρουσης παραμερίστηκαν, με αποτέλεσμα ο Ανώτατος Διοικητής να στείλει στον πόλεμο έναν στρατό που στις πρώτες μέρες του είχε καταστραφεί από πολυάριθμες πρωτοφανείς επιχειρησιακές γκάφες. Συνηθισμένος να χρησιμοποιεί τη στρατιωτική δύναμη με την ακρίβεια του νυστεριού ο Πούτιν αντιλήφθηκε τον πόλεμο στην Ουκρανία σαν να χρησιμοποιεί μια βαριοπούλα, η οποία πολτοποιεί τα πάντα μόνο με ένα ελαφρύ άγγιγμα. Αν και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολιτική-στρατιωτική ηγεσία της Ρωσίας διέπραξε τη θεμελιώδη εσφαλμένη εκτίμηση της υποτίμησης του εχθρού, οποιαδήποτε πρόταση ότι το Γενικό Επιτελείο δεν είχε εξετάσει τους πιθανούς κινδύνους έναρξης ενός πολέμου μεγάλης κλίμακας κατά της Ουκρανίας δεν υποστηρίζεται από την ύπαρξη των προειδοποιήσεων από τους Χονταρένκο και Iβασόφ
Αν και δεν εμπλέκονταν κατά καμία έννοια στη λήψη αποφάσεων και τον επιχειρησιακό σχεδιασμό, τέτοιες προειδοποιήσεις ήταν πιθανότατα γνωστές στο Γενικό Επιτελείο. Οι λόγοι για την αποτυχία που ακολούθησε στην εκτέλεση του Ρωσικού πολεμικού σχεδιασμού –ειδικά τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου– είναι πιθανότατα πολυδιάστατοι και όχι μονομερείς . Η σχεδόν καταστροφική υποτίμηση του εχθρού δεν εξαρτιόταν από την έλλειψη γνώσης ή δεδομένων. Αν η δύσκολη και μακρά εκστρατεία στην Ουκρανία μπορούσε να προβλεφθεί με ακρίβεια από “ξένους” όπως ο οι Χονταρένκο και Ιβασόφ θα πρέπει σίγουρα να είχε ληφθεί υπόψη από το Γενικό Επιτελείο μεταξύ των ευρειών αλλαγών και τροποποιήσεων του επιχειρησιακού σχεδιασμού του. Σε κάθε περίπτωση, στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» και των δρακόντειων νόμων που εμποδίζουν την ανοιχτή συζήτηση στο δημόσιο τομέα αναφορικά με τις επιχειρησιακές λεπτομέρειες, υπήρχαν πολλά σημεία που έστελναν ‘μηνύματα ανησυχητικά”και τα οποία ο Πούτιν και η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία δεν έλαβαν υπόψη,για αυτό και η Ρωσία χάνει και θα χάσει τον πόλεμο.
*O Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος- Γεωστρατηγικός Αναλυτής
Photo: Skai.gr
(Το άρθρο εκφράζει αποκλειστικά προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη)
Leave a comment