Του Λεωνίδα Στεργίου

Καθώς οι ελληνικές τράπεζες εξυγιαίνονται, η βιώσιμη αύξηση της κερδοφορίας τους παραμένει κλειδί για περαιτέρω ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους. Σύμφωνα με έκθεση του ΔΝΤ, δύο βασικές πηγές κερδοφορίας, δηλαδή τα καθαρά επιτοκιακά έσοδα και τα έσοδα από προμήθειες, φαίνεται ότι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το μακροοικονομικό περιβάλλον.

Το ΔΝΤ επισημαίνει ότι ενώ η κερδοφορία αναμένεται να επανέλθει σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, η διαχείριση του κινδύνου που σχετίζεται με τα επιτόκια και η αναζήτηση διατηρήσιμων εσόδων από προμήθειες απαιτούν προσοχή. Το γεγονός ότι τα επιτόκια των δανείων μαζί με την κερδοφορία δεν καλύπτουν το κόστος κεφαλαίου δείχνει ότι υπάρχει ανάγκη για βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης ρίσκου και υιοθέτηση των επιχειρηματικών τους μοντέλων. Η ανάγκη για αντιμετώπιση των δύο αυτών προκλήσεων συνδυάζεται με στρατηγικές αλλαγές, καθώς θα έρθουν αντιμέτωπες με τον ανταγωνισμό από μη τραπεζικά ιδρύματα.

Κερδοφορία

Από την έκθεση του ΔΝΤ προκύπτουν οι εξής διαπιστώσεις και συστάσεις:

– Το βασικό σενάριο δείχνει βελτίωση των επιτοκιακών εσόδων, τα οποία παρουσιάζουν, όμως, μεγάλη εξάρτηση από το μακροοικονομικό περιβάλλον. Στο δυσμενές σενάριο, τα επιτοκιακά έσοδα μειώνονται κατακόρυφα, ανεξαρτήτως της κλίσης της καμπύλης αποδόσεων.

– Παρά την προβλεπόμενη αύξηση των κερδών, αυτά μπορεί να μην ικανοποιήσουν πλήρως τις προσδοκίες των επενδυτών, καθώς οι ελληνικές τράπεζες παρουσιάζουν το υψηλότερο κόστος κεφαλαίου (cost of equity) για τους μετόχους τους σε όλη την Ε.Ε.

– Παρά τα υψηλά επιτόκια στα δάνεια, τα περιθώρια στις χρηματοδοτήσεις των ελληνικών τραπεζών χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή για την κερδοφορία τους. Τα επιτόκια θα πρέπει να καλύπτουν το κόστος χρήματος, το κόστος πιστωτικού κινδύνου, το κόστος κεφαλαίου, τα λειτουργικά έξοδα και να προσαρμόζονται στις συνθήκες του ανταγωνισμού και της αγοράς. Οι ελληνικές τράπεζες παρουσιάζουν τα υψηλότερα επιτόκια δανεισμού και τα υψηλότερα περιθώρια, μαζί με εκείνες στην Ιρλανδία και την Κύπρο, χωρίς, όμως, να καλύπτουν τα σχετικά κόστη και κινδύνους, γεγονός που μπορεί να οφείλεται σε υψηλό ανταγωνισμό μεταξύ των τραπεζών. Αυτό είναι πιο εμφανές στα επιχειρηματικά και τα στεγαστικά δάνεια.

Κόκκινα δάνεια

Οι εταιρείες διαχείρισης δανείων έχουν αναδειχθεί στους βασικούς πρωταγωνιστές στη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους, καθώς σε αυτές μεταφέρθηκαν κόκκινα δάνεια 85 δισ. ευρώ από τις τράπεζες. Συνολικά διαχειρίζονται κόκκινα δάνεια 120 δισ. ευρώ, λειτουργώντας υπό ένα αυστηρό πλαίσιο εποπτείας και προσπαθώντας να πετύχουν πολλούς στόχους που κάποιες φορές ο ένας μπορεί να δυσκολεύει την επίτευξη του άλλου. Για παράδειγμα, πρέπει να πετυχαίνουν τους στόχους των business plan των τιτλοποιήσεων, μεγιστοποιώντας τις ανακτήσεις από τα κόκκινα δάνεια, να διαχειρίζονται κομμάτια του χρέους, όπως η πώληση εξασφαλίσεων στις καλύτερες τιμές της αγοράς, αποφεύγοντας ταυτόχρονα την πτώχευση ή το re-default βιώσιμων δανειοληπτών, να διαχειρίζονται τα κόκκινα δάνεια με περιορισμένους πόρους (προσωπικό, προϋπολογισμό, τεχνολογία, κλπ), τηρώντας αυστηρούς κανόνες συμμόρφωσης ως προς τα προσωπικά δεδομένα, τις εποπτικές αρχές, κλπ.

Όπως αναφέρει το ΔΝΤ απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια ως προς τα χρηματοοικονομικά τους μεγέθη και την αποτελεσματικότητά τους στη διαχείριση των κόκκινων δανείων. Στην πραγματικότητα, οι servicer λειτουργούν για λογαριασμό των επενδυτών που αγόρασαν τα τιτλοποιημένα κόκκινα δάνεια, χωρίς, όμως, οι ίδιοι να είναι εκτεθειμένοι στους πιστωτικούς κινδύνους των τιτλοποιήσεων, με την υποχρέωση να φέρουν αποτελέσματα στις τράπεζες, τους επενδυτές και, κατά συνέπεια, στο Δημόσιο, το οποίο έχει εγγυηθεί μέρος των συναλλαγών.

Ένα ακόμα θέμα το οποίο θίγει το ΔΝΤ αφορά στην υψηλή συγκέντρωση της αγοράς, όπου στην ελληνική αγορά έχουν δανειοδοτηθεί 24 εταιρείες διαχείρισης. Από αυτές λειτουργούν οι 16, εκ των οποίων οι τέσσερις (Cepal, DoValue, Intrum και QQuant) αντιπροσωπεύουν το 88% της αγοράς, με το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων τους να ανήκει σε ξένες επενδυτικές εταιρείες που ειδικεύονται στη διαχείριση χρέους.

Συστάσεις

Επίσης, το ΔΝΤ επισημαίνει την ανάγκη για:

– Περαιτέρω ενίσχυση της δευτερογενούς αγοράς κόκκινων δανείων

– Ενίσχυση της διαφάνειας με περισσότερα δημοσιευμένα στοιχεία σχετικά με τις εταιρείες διαχείρισης, την ελληνική αγορά κόκκινων δανείων, τους επενδυτές, την αποτελεσματικότητα διαχείρισης, βάσει ελέγχων από τις εποπτικές αρχές

– Οι ανακτήσεις δεν είναι ικανοποιητικές, γεγονός που κάνει την επίτευξη των στόχων των business plan αβέβαιη μακροπρόθεσμα

– Η εκδίκαση των υποθέσεων παραμένει αργή. Σε αυτό συνέβαλε η πανδημία, αλλά και η έλλειψη εκσυγχρονισμού, όπως οι μακρόθεν ακροάσεις, η ψηφιοποίηση, κ.ά.

– Η Ελλάδα αποτελεί την πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που καινοτόμησε με τον νέο πτωχευτικό κώδικα, ο οποίος αποτελεί υπόδειγμα για τις άλλες χώρες. Ωστόσο, στον εξωδικαστικό μηχανισμό παραμένουν 48.000 υποθέσεις που εκκρεμούν λόγω διαφόρων προβλημάτων δεκαετιών (γραφειοκρατία, έλλειψη ψηφιοποίησης κράτους κ.ά.) που αντιμετωπίζονται τώρα.

– Είναι απαραίτητη η δημιουργία του Φορέα Πώλησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων που λόγω καθυστερήσεων αναμένεται στα μέσα του 2023 το νωρίτερο. Η λειτουργία του είναι απαραίτητη για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών και την αποτελεσματικότητα του νέου πτωχευτικού νόμου.

– Οι εταιρείες διαχείρισης θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση να πάρουν δάνεια από την ΤτΕ ώστε να μπορούν να προσφέρουν αναχρηματοδοτήσεις και να υποστηρίζουν αναδιαρθρώσεις χρεών σε βιώσιμους δανειολήπτες. Αυτό σημαίνει, παράλληλα, αύξηση των κινδύνων τους και αυστηρότερη εποπτεία ως προς τα κεφάλαια, τη ρευστότητα, τη διαχείριση κινδύνων και την εταιρική διακυβέρνηση.