Γράφει ο Χρήστος Στρυφτός∗
Η ιστορία της Ρωμιοσύνης ή του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης γράφτηκε στις ένδοξες και γλαφυρές σελίδες της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Όμως μετά την πρώτη (1204) και τη δεύτερη (1453) Άλωσή της εκτυλίχθηκε ίσως η πιο πονεμένη και θλιβερή πορεία για τους Ρωμιούς της Πόλης. Στην πρώτη άλωση το 1204 ο Ελληνισμός της βασιλεύουσας έζησε τον λυσσαλέο ανταγωνισμό από τους Φράγκους ενώ στην δεύτερη κι επίσημη Άλωση το 1453 οι Ρωμιοί της Πόλης αντίκρισαν κατάματα τους νέους τους κατακτητές τους Οθωμανούς. Σύμφωνα με την δημόσια ιστορία, τις μαρτυρίες αλλά και το αντιπαπικό πνεύμα που υπερίσχυε την περίοδο εκείνη, διαδίδονταν συχνά πυκνά από τα στόματα των Ρωμιών το ρητό «κάλλιο φέσι τουρκικό παρά τιάρα παπική». Αυτή η αντίληψη όμως σύντομα θα αλλάξει αφού με την έκρηξη του ελληνικού εθνικισμού το 1821, την σταδιακή ενσάρκωση της Μεγάλης Ιδέας των Ελλήνων αλλά και με τις μετέπειτα κρίσιμες ελληνοτουρκικές διενέξεις στην καρδιά του 20 ου αιώνα, οι Έλληνες της Πόλης θα αρχίσουν να απειλούνται με διωγμούς, με σκληρές οικονομικές φορολογίες και οργανωμένα πογκρόμ. Τα «Σεπτεμβριανά» του 1955 είναι ένα ρεαλιστικό παράδειγμα της τουρκικής επιθετικής πολιτικής εις βάρος των Ελλήνων Κωνσταντινουπολιτών.
Όλα ξεκίνησαν από την αναζωπύρωση του κυπριακού ζητήματος τον Απρίλη του 1955 με την εθνικοαπελευθερωτική δράση της ΕΟΚΑ. Είναι γεγονός ότι η τότε κυβέρνηση Παπάγου αγωνίζονταν για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η Βρετανία όμως δεν στήριζε αυτή την πολιτική, καθώς κι από νωρίτερα συχνές ήταν οι διενέξεις του Παπάγου με τον Άγγλο ΥΠΕΞ. Το κύμα των εξελίξεων της τριμερούς διάσκεψης του Λονδίνου (08/1955), οι «πλάτες» της βρετανικής διπλωματίας στην Τουρκία και η αδιάλλακτη στάση της Ελλάδος για την πραγμάτωση της Ένωσης, ήταν κάποιες βασικές ενδείξεις για την εκδήλωση μιας επικίνδυνης τουρκικής προκλητικότητας με εθνικιστικό και άκρως ρατσιστικό χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1955 οι Τούρκοι επικαλούνται το ψευδές επιχείρημα ότι οι Έλληνες της Πόλης χρηματοδοτούσαν τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Συνεχίζουν όμως με την αφορμή που ίδιοι δημιούργησαν δόλια και οργανωμένα ώστε μερικές ώρες πριν ξημερώσει η 6 η Σεπτεμβρίου 1955 να εξερράγη βομβιστικός μηχανισμός στο τουρκικό προξενείο στην Θεσσαλονίκη δίπλα ακριβώς από το πατρικό σπίτι του Κεμάλ.
Αποδείχθηκε φυσικά εκ των υστέρων πως η βόμβα τοποθετήθηκε εκεί από πράκτορες της Άγκυρας, ώστε έτσι να έχει υπάρξει «σοβαρή αιτία» για τα μαύρα γεγονότα που ακολούθησαν στην Κωνσταντινούπολη την ακριβώς επόμενη νύχτα. Μετά την δημοσίευση των επίμαχων φωτογραφιών από τις υλικές ζημιές των δυο κτιρίων της Θεσσαλονίκης, το βράδυ της 6 ης Σεπτεμβρίου χιλιάδες ομάδες Τούρκων ξεχύνονται στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης κάνοντας «γης μαδιάμ» την ελληνική ομογένεια. Από την πλατεία Ταξίμ μέχρι το Βόσπορο κι από την Προποντίδα και τον Άγιο Στέφανο μέχρι και τα Πριγκιπονήσια, χιλιάδες ελληνικά σπίτια, εμπορικά καταστήματα και σχολεία Ρωμιών, ορθόδοξοι ναοί και κοιμητήρια κάηκαν, λεηλατήθηκαν και γκρεμίστηκαν. Μέρος του φανατισμένου και ασυγκράτητου τουρκικού όχλου δε δίστασε να βασανίσει μοναχούς και ιερείς, να βιάσει ελληνοπούλες, να βεβηλώσει ορθόδοξους τάφους και νεκρούς και όλα αυτά δε γίνονταν στο πάλαι ποτέ οπισθοδρομικό οθωμανικό σουλτανάτο αλλά στο υποτίθεται εκσυγχρονισμένο και δυτικά προσανατολισμένο εκκοσμικευμένο κράτος της Τουρκίας. Τούρκοι αλλά και Τουρκάλες με σιδηρολοστούς στα χέρια και κάδρα με
προσωπογραφίες του Κεμάλ φώναζαν παθιασμένα «Στο διάβολο οι Έλληνες, Κάτω η Ελλάς» και «Σήμερα θα τους λεηλατήσουμε, αύριο θα τους σφάξουμε». Έντρομοι οι Κωνσταντινουπολίτες αρκετοί έφυγαν κακήν κακώς από την Πόλη, δεκάδες εκτελέστηκαν ενώ άλλοι ξυλοκοπήθηκαν και σκυλεύτηκαν στους δρόμους. Οι τουρκικές αστυνομικές αρχές ήταν απαθείς και ανύπαρκτες σε όλα αυτά τα τραγικά επεισόδια που εκτυλίσσονταν κατά την διάρκεια αυτής της ματωμένης νύχτας. Όμως το ελληνικό προξενείο και το Φανάρι φυλάσσονταν αυστηρά από την αστυνομία κι
έτσι δεν υπέστησαν καταστροφές. Όπως και το Οικουμενικό Πατριαρχείο έτσι και η τότε ελληνική κυβέρνηση στα γεγονότα του Σεπτεμβρίου του 1955 είχαν μια ήπια και σκόπιμα χλιαρή πολιτική ώστε να αποφευχθεί με ψυχραιμία η όποια τυχόν έκβαση μιας νέας ολέθριας για την Ελλάδα σύρραξης.
Τα Σεπτεμβριανά την επομένη μέρα στις 8 του μήνα είχαν πλέον γραφτεί στις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας της Κωνσταντινούπολης, ενώ λίγα χρόνια μετά οι δυο πρωταίτιοι μουσουλμάνοι Κομοτηναίοι βομβιστές της Θεσσαλονίκης αθωώθηκαν αντί να καταδικαστούν για όλη αυτή την θηριωδία του τουρκικού εθνικισμού, του νέο-οθωμανικού ιμπεριαλισμού και του κεμαλικού νεοτουρκισμού. Το πογκρόμ των Σεπτεμβριανών θα αποτελέσει την τρίτη «Άλωση» της Πόλης στην συνείδηση του Ελληνισμού ανοίγοντας τον ασκό μιας αλληλουχίας τουρκικών προκλήσεων και επικίνδυνων ελληνοτουρκικών αντιπαραθέσεων δυστυχώς μέχρι και σήμερα.
Πηγές :
- Άγγελος Συρίγος, «Ελληνοτουρκικές Σχέσεις», εκδ:
ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα,2021 - Κούμας Μανόλης, «Τα Σεπτεμβριανά του 1955» στο
«Ελλάδα 20 ος αι. 1950-1960», Α΄τ., εκδ:
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,Αθήνα,2018
∗ Ο Χρήστος Στρυφτός είναι Ιστορικός
Leave a comment