Γράφει η Βικτωρία Παπαδοπούλου*

Το διάστημα αναδεικνύεται ως ένα κρίσιμο πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ των εθνών, με πιθανές επιπτώσεις στην παγκόσμια κυριαρχία. Από κυβερνοεπιθέσεις σε δορυφόρους μέχρι την πιθανή ανάπτυξη διαστημικών όπλων, ο αγώνας για τον έλεγχο του διαστήματος εντείνεται.Οι δορυφόροι είναι σημαντικά εργαλεία για την παροχή υπηρεσιών τηλεπικοινωνιών, ενημέρωσης και στρατιωτικής παρακολούθησης. Η παρεμβολή ή κατάληψη δορυφορικών συστημάτων μέσω κυβερνοεπιθέσεων, ιδιαίτερα από κράτη με στρατηγικά συμφέροντα όπως η Ρωσία, φέρνει στο προσκήνιο νέες προκλήσεις στον υβριδικό πόλεμο. Η ένταξη του διαστήματος στον τομέα του κυβερνοπολέμου αναδεικνύει τη σημασία της κατανόησης των αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στην πολιτική, την τεχνολογία και την ασφάλεια στο σύγχρονο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Ο τρέχων πόλεμος στην Ουκρανία διακρίνεται από την υιοθέτηση υβριδικών στρατηγικών, στις οποίες οι παραδοσιακές συγκρούσεις συνδυάζονται με ψηφιακές επιθέσεις και πολυδιάστατες μορφές αντιπαράθεσης. Σε αυτό το περιβάλλον, οι δορυφόροι έχουν καθοριστικό ρόλο ως ουσιαστικές υποδομές που διευκολύνουν τις επικοινωνίες, τη μεταφορά δεδομένων και στρατιωτικές ενέργειες. Η εφαρμογή δορυφορικών συστημάτων, όπως το δίκτυο Starlink, έχει αποδειχθεί σημαντική για την επικοινωνία και την ενημέρωση στην Ουκρανία, ειδικότερα όταν οι επίγειες τηλεπικοινωνίες καταστρέφονται ή παύουν να λειτουργούν εξαιτίας πολεμικών συγκρούσεων. Η απενεργοποίηση ενός δορυφόρου θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική διαταραχή, στοχεύοντας το λογισμικό ασφαλείας του ή διακόπτοντας την ικανότητά του να στέλνει ή να λαμβάνει σήματα. Κατά συνέπεια, ο υβριδικός πόλεμος, που προκύπτει, ενσωματώνει διαδικτυακές επιθέσεις που στόχο έχουν την παρεμπόδιση ή την κατάληψη κρίσιμων δορυφορικών υπηρεσιών. Η στρατηγική αυτή επιτρέπει τον έλεγχο των πληροφοριών, την αποσταθεροποίηση των αντιπάλων και την ενίσχυση της τακτικής υπεροχής σε πολλαπλά πεδία.

Η πολύπλευρη δυναμική μεταξύ δορυφορικής τεχνολογίας και ψηφιακού πολέμου αναδεικνύει τη σύνθετη φύση της σύγχρονης σύγκρουσης, όπου το πεδίο της μάχης επεκτείνεται πέρα των φυσικών συνόρων στο διάστημα και στον κυβερνοχώρο, καθιστώντας τις διαστημικές υποδομές ένα κρίσιμο ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Άλλωστε, στην ψηφιακή εποχή όπου η ασφάλεια συνιστά κρίσιμο ζήτημα, κάθε χώρα συλλέγει μυστικές πληροφορίες για ξένες χώρες. Ειδικότερα, οι κυβερνήσεις συχνά εκπαιδεύουν και στρατολογούν ταλαντούχους χάκερς, που θα εργαστούν προς όφελος της εθνικής ασφάλειας ή για την εξυπηρέτηση ορισμένων συμφερόντων (Alan Evans,2018).

Αναλυτικότερα οι δορυφόροι, που αριθμούν πάνω από 12.000 σε τροχιά γύρω από την Γη, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στις επικοινωνίες, τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, τα συστήματα πλοήγησης όπως το GPS, τη συλλογή πληροφοριών και τις οικονομικές αλυσίδες εφοδιασμού. Παράλληλα, αποτελούν το κλειδί για την έγκαιρη ανίχνευση εκτοξεύσεων πυραύλων. Οι χάκερς αναζητούν το πιο αδύναμο στοιχείο στο λογισμικό ή το υλικό που υποστηρίζει έναν δορυφόρο ή ελέγχει τις επικοινωνίες του με τη Γη. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022, η Viasat, μια εταιρεία δορυφόρων με έδρα τις ΗΠΑ, στοχοποιήθηκε με κακόβουλο λογισμικό, προκαλώντας διακοπή που επηρέασε μεγάλες εκτάσεις της Ευρώπης.

Ένα περιστατικό που καταδεικνύει πώς ο πόλεμος του 21ου αιώνα διεξάγεται πλέον και στο διάστημα, είναι η υποκλοπή ενός ουκρανικού δορυφόρου από χάκερς, υποστηριζόμενους από το Κρεμλίνο. Συγκεκριμένα στις 18/08/2025, οι χάκερς κατάφεραν να μεταδώσουν στους Ουκρανούς τηλεθεατές  πλάνα από την φετινή παρέλαση για την Ημέρα της Νίκης στη Ρωσία. Οι προβαλλόμενες εικόνες περιλάμβαναν κύματα από τανκς, στρατιώτες και οπλισμό.

Σε πρώτο βαθμό, η επίθεση των χάκερς αποσκοπούσε στην επιβολή στρατηγικού πλεονεκτήματος μέσω απειλής των υποδομών επικοινωνιών, μεταφορών και πληροφοριών, στοιχεία ζωτικά για την ασφάλεια της Ουκρανίας σε καιρό πολέμου. Εμβαθύνοντας όμως, γίνεται αντιληπτό πως το μήνυμα είχε σκοπό να εκφοβίσει καθώς, κατά αυτόν τον τρόπο, η Ρωσία επέδειξε τη στρατιωτική της ισχύ, τη τεχνολογική ανωτερότητά της καθώς και το εύρος της επιρροής που ασκεί στον ψηφιακό χώρο. Ειδικότερα, η Ρωσία προέβαλε την ύπαρξη στρατιωτικής ισχύος, η οποία προσφέρει σε αυτόν που την ασκεί τον έλεγχο της κλιμάκωσης, δηλαδή τη δυνατότητα να αναβαθμίζει συνέχεια το κόστος της μη συμμόρφωσης του αντιπάλου του, χωρίς εκείνος να μπορεί να κάνει το ίδιο. Συνεπώς, μέσω αυτών των ενεργειών η Ρωσία επέδειξε την ικανότητά της να διεξάγει πολύπλευρο υβριδικό πόλεμο, συνδυάζοντας παραδοσιακές στρατιωτικές δυνάμεις με προηγμένες δυνατότητες κυβερνοπολέμου.

Η Ρωσία σαφώς αποτελεί πυρηνική υπερδύναμη και στηρίζει, εν μέρει, την ασφάλεια της στα πυρηνικά όπλα. Είναι γεγονός ότι η Ρωσία αναπτύσσει ένα πυρηνικό διαστημικό όπλο που έχει σχεδιαστεί για να καταστρέψει σχεδόν κάθε δορυφόρο σε χαμηλή γήινη τροχιά. Αυτό το όπλο θα συνδυάζει μια φυσική επίθεση που θα διαχέεται προς τα έξω, καταστρέφοντας περισσότερους δορυφόρους, ενώ το πυρηνικό στοιχείο θα χρησιμοποιείται για να καίει τα ηλεκτρονικά τους. Εάν αναπτυχθεί, θα παραβιάσει μια διεθνή συνθήκη που απαγορεύει τα όπλα μαζικής καταστροφής στο διάστημα. Ένα τέτοιο όπλο θα μπορούσε να καταστήσει την τροχιά χαμηλής γης άχρηστη για δορυφόρους για διάστημα έως και ενός έτους, αφήνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους ευάλωτους σε οικονομικές αναταραχές, ακόμη και σε πυρηνική επίθεση. Σε αυτή τη περίπτωση, πιθανό επακόλουθο θα ήταν η απόκτηση πυρηνικών διαστημικών όπλων από τη Κίνα και τις ΗΠΑ, ώστε να επιτευχθεί η ισορροπία ισχύος. Ωστόσο, η απόκτηση αυτών των όπλων θα συνιστούσε προοίμιο ενός ανταγωνισμού σε μια νέα καταστροφική κατηγορία όπλων.

Σε συνάρτηση με τα προηγούμενα, ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν νέες τεχνολογίες και πηγές ενέργειας με αποτέλεσμα πολύτιμα ορυκτά και άλλα υλικά που βρίσκονται στη Σελήνη και σε αστεροειδείς, να μπορούν να οδηγήσουν σε μελλοντικές συγκρούσεις. Ειδικότερα, η NASA ανακοίνωσε σχέδια για την αποστολή ενός μικρού πυρηνικού αντιδραστήρα στη Σελήνη, καθώς η Σελήνη είναι πλούσια σε Ήλιο-3, ένα υλικό που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην πυρηνική σύντηξη για την παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας. Άλλωστε, είναι ευρέως διαδεδομένο το γεγονός ότι ΗΠΑ συνεχίζουν να αναζητούν, μέσα από τις τεχνολογικές καινοτομίες, την ανάπτυξη νέων στρατηγικών όπλων (Κουσκουβέλης, 2007).Η Κίνα και η Ρωσία έχουν επίσης ανακοινώσει σχέδια για τα δικά τους πυρηνικά εργοστάσια στη Σελήνη τα επόμενα χρόνια. Η Κίνα αντιτίθεται σε οποιαδήποτε εξωγήινη κούρσα εξοπλισμών, κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι απειλούν να στρατιωτικοποιήσουν το διάστημα. Παράλληλα, η τεχνητή νοημοσύνη οξύνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των εθνών καθώς τα πιο πολύπλοκα και εκτεταμένα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης απαιτούν τεράστια υπολογιστική ισχύ και ενέργεια, με αποτέλεσμα να αυξάνεται αλματωδώς η ζήτηση για αξιόπιστες και βιώσιμες πηγές ενέργειας. Συνεπώς, παρατηρείται ένας ανταγωνισμός μεταξύ των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας για την ανάπτυξη πυρηνικών αντιδραστήρων στη Σελήνη, με την τεχνητή νοημοσύνη να επιταχύνει τον ανταγωνισμό για την εξασφάλιση των ενεργειακών πόρων.

Η σύγχρονη διαμόρφωση των συγκρούσεων, όπως αποτυπώνεται στην Ουκρανία, φέρει τα χαρακτηριστικά του υβριδικού πολέμου, όπου παραδοσιακές στρατιωτικές ενέργειες συνδυάζονται με κυβερνοεπιθέσεις και πολυδιάστατες τακτικές αποσταθεροποίησης. Οι δορυφόροι, ως αναπόσπαστο κομμάτι της κρίσιμης υποδομής επικοινωνιών και στρατιωτικής επιτήρησης, γίνονται πεδίο ελέγχου, παρέμβασης και σύγκρουσης, επεκτείνοντας τη γεωπολιτική αντιπαράθεση στον κυβερνοχώρο και το διάστημα. Η κατάληψη ή παρεμβολή σε δορυφορικά συστήματα δεν αποτελεί πλέον απλή τακτική παρεμπόδισης, αλλά κρίσιμο στρατηγικό εργαλείο που επηρεάζει άμεσα το πεδίο της μάχης και την εθνική ασφάλεια.Η ανάγκη για αποτελεσματική προστασία των διαστημικών υποδομών και η διαμόρφωση διεθνών κανονισμών για την κυβερνοασφάλεια του διαστήματος αναδεικνύονται ως μείζονα ζητήματα για την ασφάλεια των κρατών στο σύγχρονο κόσμο.

Παράλληλα, η συνεχιζόμενη τεχνολογική πρόοδος και η διασύνδεση των συστημάτων αυξάνουν τόσο τις δυνατότητες όσο και τους κινδύνους, καθιστώντας αναγκαία μια συντονισμένη και πολυεπίπεδη προσέγγιση που ισορροπεί ανάμεσα στην τεχνολογική και πολιτική διάσταση της ασφάλειας. Η προστασία των δορυφορικών υποδομών, καθώς και η ανάπτυξη δορυφορικών δικτύων, έχουν καταστεί επιτακτικές ανάγκες στην έννοια της εθνικής ασφάλειας.Για παράδειγμα, η συνεργασία κρατών και εταιρειών για την ενίσχυση των δορυφορικών δυνατοτήτων στην Ουκρανία αντικατοπτρίζει τη σοβαρότητα των υβριδικών απειλών που αντιμετωπίζει η χώρα.

Γίνεται αντιληπτό πως οι αυξανόμενες ενδείξεις για κυβερνοαπειλές για την εθνική ασφάλεια ενισχύουν την πολιτικοποιήση του κυβερνοχώρου και την ευκρίνεια του στον αναδυόμενο λόγο περί πολιτικών, με όρους όπως στρατιωτικοποίηση, εργαλειοποίηση, διάφοροι τύποι κυβερνοεγκλημάτων και άλλα ευρέα ζητήματα. Στη γεωπολιτική των Διεθνών Σχέσεων οι απειλές περιλαμβάνουν την πρόθεση πρόκλησης ζημιάς καθώς και τη δυνατότητα να γίνει αυτό (Nazli Choucri,David Clark 2022).

Οι κυβερνοσυγκρούσεις τείνουν να εμπίπτουν σε τρείς τύπους. Πρόκειται για τις διαμάχες για τη διαχείριση του κυβερνοχώρου, τη σύγκρουση για το στρατηγικό πλεονέκτημα και τις κυβερνοαπειλές για την εθνική ασφάλεια. Η περίπτωση με τον δορυφόρο της Ουκρανίας, που κατέλαβαν χάκερς, εντάσσεται κυρίως στον δεύτερο και τρίτο τύπο κυβερνοσυγκρούσεων. Συγκεκριμένα, εντάσσεται στη σύγκρουση για στρατηγικό πλεονέκτημα, καθώς ο έλεγχος ή η παρεμβολή στον δορυφόρο δίνει στις ρωσικές δυνάμεις το επιχειρησιακό πλεονέκτημα στην πληροφόρηση, τις επικοινωνίες και τον έλεγχο του πεδίου μάχης. Εξίσου, υπάγεται στις κυβερνοαπειλές για την εθνική ασφάλεια, επειδή η κατάληψη κρίσιμων δορυφορικών υποδομών απειλεί άμεσα την ασφάλεια, την σταθερότητα και την ακεραιότητα της Ουκρανίας, επηρεάζοντας την άμυνα και τη λειτουργία του κράτους.

Επομένως, ο υβριδικός πόλεμος, με τον συνδυασμό κυβερνοχώρου και διαστήματος, αναδεικνύει το νέο πεδίο μάχης του 21ου αιώνα, όπου η κυριαρχία στις τεχνολογίες επικοινωνιών και πληροφόρησης καθορίζει ουσιαστικά τη στρατηγική ισχύ, την ισορροπία ισχύος και τελικά την επιβίωση των κρατών.

Πηγές

Βιβλία

• Nazli Choucri,David Clark (2022).Διεθνείς Σχέσεις στην Εποχή του Κυβερνοχώρου. Εκδόσεις:Παπαζήση.
• Alan Evans(2018). Εισαγωγή στην Πληροφορική. Εκδόσεις: ΚΡΙΤΙΚΗ
• Ηλίας Κουσκουβέλης (2007). Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις. Εκδόσεις:Ποιότητα.

Ιστοσελίδες

• gr(2025). Πώς το Διάστημα γίνεται το νέο πεδίο μάχης μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων. Διαθέσιμο στο: https://www.lifo.gr/now/tech-science/pos-diastima-ginetai-neo-pedio-mahis-metaxy-ton-pagkosmion-dynameon

*Η Βικτώρια Παπαδοπούλου είναι Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ.

Το άρθρο εκφράζει αποκλειστικά προσωπικές απόψεις

Πηγή: Κedisa.gr

Share on Facebook

Tweet