Γράφει ο Βασίλης Νέτιχ*

Ο Σύνδεσμος Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN, από τα αρχικά: Association of South East Asian Nations) διαμορφώνει ένα πλαίσιο συνεργασίας ανάμεσα σε έντεκα πλέον χώρες. Από την ίδρυση του, το 1967 και την υπογραφή της Διακήρυξης του ASEAN από τους Υπουργούς Εξωτερικών της Ινδονήσιας, της Μαλαισίας, των Φιλιππίνων, της Σιγκαπούρης και της Ταϊλάνδης μέχρι σήμερα, βασικό μέλημα είναι η προώθηση της ειρήνης, της σταθερότητας και της ανάπτυξης της περιοχής, καθώς και της διευθέτησης θεμάτων που αφορούν τον οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό τομέα μεταξύ αυτών των χωρών που δημιουργήθηκαν ως συνέπεια της απο-αποικιοποίησης  και της οικοδόμησης των μετα-αποικιακών κρατών.

Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τα μέλη του ASEAN επιθυμούσαν να περιορίσουν την επίδραση του κομμουνισμού στην περιοχή τους. Ωστόσο οι εποχές άλλαξαν και οι παλαιοί εχθροί έγιναν νέοι εταίροι. Συνεπώς το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1990, το Βιετνάμ (1995), το Λάος (1997), η Μιανμάρ (1997) και η Καμπότζη (1999) εντάχθηκαν στην συμμαχία. Τονίζουμε πως ο ASEAN ως ενεργό φόρουμ συνεργασίας αποσκοπεί στην επίτευξη μεγαλύτερης οικονομικής ολοκλήρωσης, αλλά επιθυμεί να διατηρήσει ταυτόχρονα την αυτονομία και τις επιλογές της εσωτερικής πολιτικής των μελών του. Αυτές ωστόσο μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές καθώς συναθροίζονται μια αυταρχική συνταγματική μοναρχία (Ταϊλάνδη), μία απόλυτη μοναρχία (Μπρουνέι), δύο μονοκομματικά καθεστώτα (Βιετνάμ και Λάος), ένα στρατιωτικό καθεστώς (Μιανμάρ) και ένα δημοκρατικό καθεστώς το οποίο δεν έχει γνωρίσει καμία εναλλαγή στην εξουσία (Σιγκαπούρη). Βέβαια ο χώρος της νοτιοανατολικής Ασίας περιλαμβάνει και πραγματικές δημοκρατίες όπως τη Μαλαισία με αλλαγή του πολιτικού της συστήματος μόλις το 2018 όπως και την Ινδονησία που πέρασε μια δύσκολη στρατιωτική δικτατορία και το αιματηρό πραξικόπημα του 1965 εξελίσσοντας το πολίτευμα σε προεδρική δημοκρατία. Να μην παραλείψουμε και το καθεστώς του πρόσφατα ανεξάρτητου κράτους του Ανατολικού Τιμόρ που είναι ένα ημι-προεδρικό σύστημα και αποτελείται από τον εκλεγμένο πρόεδρο  μαζί με τον πρωθυπουργό που διορίζεται από το Εθνικό Κοινοβούλιο.

Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και η χρηματοπιστωτική κρίση στην Ασία ώθησαν τα μέλη να εμβαθύνουν τις σχέσεις τους και να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση. Από τη δεκαετία του 2000, συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου υπεγράφησαν με την Ινδία, την Κίνα, τη Νέα Ζηλανδία, τη Νότια Κορέα, την Αυστραλία και την Ιαπωνία. Πέρα από τις στενές σχέσεις που δημιούργησε ο Οργανισμός με τις χώρες αυτές, το ίδιο έπραξε και με άλλους διεθνείς Οργανισμούς όπως την UNESCO, την Ασιατική αναπτυξιακή τράπεζα, την Ομάδα των Άνδεων και άλλους προκειμένου να ενισχύσει τις εξωτερικές σχέσεις και να εγκαταστήσει επιτροπές με επικεφαλής διπλωμάτες. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε πως από το 2001 και έπειτα λαμβάνει χώρα ετησίως η Σύνοδος Κορυφής του ASEAN, μία συνάντηση αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων όπου συζητούνται τα τρέχοντα προβλήματα και αναζητούνται λύσεις. Αρχές όπως η μη παρέμβαση και η λήψη αποφάσεων με συναίνεση παραμένουν αμετάβλητες στο Καταστατικό μέχρι και σήμερα.

Το πνεύμα συνεργασίας και η προσήλωση στις αρχές της ειρηνικής συνύπαρξης και της μη παρέμβασης, που διαμόρφωσαν την ταυτότητα του ASEAN από το 1967,εξακολουθούν να καθοδηγούν τη δράση του μέχρι σήμερα. Αυτό αποτυπώθηκε με ιδιαίτερη σαφήνεια κατά τη 47η Σύνοδο Κορυφής η οποία πραγματοποιήθηκε στις 26 – 28 Οκτωβρίου στη Μαλαισία. Οι αρχηγοί κρατών μελών του οργανισμού παρεβρέθηκαν στην Κουάλα Λουμπούρ και επιβεβαίωσαν την προσπάθεια τους για ένωση, σταθερότητα και κοινή προσπάθεια για ένα βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς μέλλον. Ιδιαίτερη ιστορική σημασία έχει η επίσημη ένταξη του Ανατολικού Τιμόρ στον οργανισμό ως το ενδέκατο μέλος του μετά την υπογραφή της πράξης για την προσχώρησή του (11ο μέλος του οργανισμού επίσημα). Ο πρωθυπουργός της Μαλαισίας Anwar Ibrahim χαιρέτησε την εξέλιξη αυτή ως το «τελευταίο κομμάτι» που ολοκληρώνει την «οικογένεια του ASEAN», ενώ υπογράμμισε το κοινό πεπρωμένο της περιοχής και το διαρκές αίσθημα συγγένειας μεταξύ των λαών της.

Μια ακόμα κύρια εξέλιξη αποτέλεσε η Συμφωνία της Κουάλα Λουμπούρ, μια επίσημη συμφωνία μεταξύ της Ταϊλάνδης και της Καμπότζης για άμεση κατάπαυση του πυρός, απόσυρση του βαρέος οπλισμού και υλοποίηση επιχειρήσεων εκκαθάρισης των ναρκών. Η τελετή έλαβε χώρα παρουσία των ΗΠΑ και της Μαλαισίας, γεγονός που προσέδωσε στη συμφωνία ιδιαίτερο πολιτικό βάρος, ως ένα βήμα για την εδραίωση μιας πιο σταθερής και διαρκούς ειρήνης στην περιοχή.

Παράλληλα οι ΗΠΑ και η Μαλαισία αναβάθμισαν τις μεταξύ τους σχέσεις στο ανώτατο επίπεδο της διπλωματικής συνεργασίας, μέσω μιας Ολοκληρωμένης Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης. Στο πλαίσιο αυτής η Μαλαισία εξασφάλισε εξαίρεση 1711 αγαθών από τους δασμούς που είχαν επιβληθεί από την Ουάσιγκτον και ως αντάλλαγμα συμφώνησε να καταργήσει ή να μειώσει τους δασμούς σχεδόν σε όλο το σύνολο των αμερικανικών εξαγωγών.

Σε οικονομικό επίπεδο οι σχέσεις του Οργανισμού με την Κίνα προχώρησαν στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου Αναβάθμισης της Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου ASEAN-Κίνας 3.0. Σύμφωνα με αυτό εκσυγχρονίζεται το θεσμικό πλαίσιο εμπορίου με τον σημαντικότερο εταίρο της περιοχής, όπου σε αυτό εντάχθηκαν οι κατευθυντήριες ρυθμίσεις για τον ανταγωνισμό, την προστασία των καταναλωτών, την ψηφιακή και πράσινη οικονομία, τη διασύνδεση των εφοδιαστικών αλυσίδων καθώς και τη διευρυμένη συμμετοχή των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

Οι εργασίες τη Συνόδου ολοκληρώθηκαν με την παράδοση της Προεδρίας του ASEAN από τη Μαλαισία στις Φιλιππίνες, οι οποίες θα αναλάβουν και επισήμως τα καθήκοντα της Προεδρίας από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους και προετοιμάζοντας το έδαφος μετέπειτα για την Μανίλα ώστε να καθοδηγήσει τον Οργανισμό σε όλη τη διάρκεια του 2026.

Βιβλιογραφία

CFREditors. (2025, Οκτώβριος Τρίτη). Council on Foreign Relations. Ανάκτηση από Council on Foreign Relations: https://www.cfr.org/backgrounder/what-asean

Global, T. N. (2025, Ιούλιος Δευτέρα). TLDR News Global. Retrieved from Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=R4bVFNu-gzY&t=1s

Heinrich-Boll-Stiftung. (2018). Heinrich-Boll-Stiftung. Ανάκτηση από YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=WAnfj8v5acM&t=94s

Secreteriat, T. A. (2025). Assosiation of South East . Ανάκτηση από Assosiation of South East Asian Nasions Main Portal: https://asean.org/

Seiya, S. (2025 , Ιουνιος Δευτερα). The Diplomat . Retrieved from The Diplomat : https://thediplomat.com/2025/06/timor-leste-joins-asean/

Νάσκου-Περράκη Π., Α. Κ. (2019). Διεθνείς Οργανισμοί. Θεσσαλονίκη : ΣΑΚΚΟΥΛΑ.

*O Βασίλης Νέτιχ είναι Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

Το άρθρο εκφράζει αποκλειστικά προσωπικές απόψεις

Πηγή: Κedisa.gr

Share on Facebook

Tweet