ΙΣΤΟΡΙΑ
ΕΡΡΙΚΟΣ H’: Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΠΟΥ ΧΩΡΙΣΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΤΙΚΑΝΟ

Του Δρ. Παναγιώτη Ν. Σφαέλου∗

Ο Ερρίκος Η’ (Henry Tudor VIII, 28 Ιουνίου 1491 – 28 Ιανουαρίου 1547) ήταν βασιλιάς της Αγγλίας από το 1509 μέχρι το 1547 με τεράστια δύναμη, αφού πήρε την ηγεσία της Αγγλικανικής Εκκλησίας στα χέρια του. Ο Ερρίκος ήταν αυτός που μετέτρεψε την Αγγλία από καθολική σε πρωτεσταντική χώρα μόνο και μόνο γιατί ο Πάπας δεν του επέτρεπε να χωρίσει! Ο αυταρχικός και βίαιος Ερρίκος παντρεύτηκε έξι φορές, αποκεφαλίζοντας δύο από τις συζύγους του.

Σε ηλικία 17 ετών, ο Ερρίκος Η’ παντρεύτηκε την Αικατερίνη της Αραγονίας, η οποία ήταν η μικρότερη κόρη των Καθολικών Μονάρχων της Ισπανίας, του Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας Ο πατέρας του, ο Ερρίκος Ζ΄, ήθελε να επιβεβαιώσει τη συμμαχία της οικογένειάς του με την Ισπανία και έτσι προσέφερε τον μικρό του γιο στην Αικατερίνη, η οποία ήταν χήρα του αδελφού του Ερρίκου, Άρθουρ. Απέκτησαν γρήγορα μία κόρη, τη Μαίρη και όλα έδειχναν ότι σύντομα θα ερχόταν κι ο πολυπόθητος διάδοχος. Όμως, τα χρόνια περνούσαν, ο διάδοχος δεν γεννήθηκε και ο νεαρός Ερρίκος άρχισε να απογοητεύεται από τη σύζυγό του….

Κατά τη διάρκεια του γάμου του με την Αικατερίνη της Αραγονίας, ο Ερρίκος  είχε μια ερωμένη την Άννα Μπόλιν. Εφόσον, η Αικατερίνη δεν του είχε δώσει αρσενικό διάδοχο, αποφάσισε να την χωρίσει. Έτσι, ο Ερρίκος ακύρωσε τον γάμο του με την Αικατερίνη με το πρόσχημα ότι όταν παντρεύτηκαν η Αικατερίνη δεν ήταν παρθένα. Απαγορευόταν να παντρευτεί τη γυναίκα του αδερφού του, αν ο γάμος είχε προηγουμένως ολοκληρωθεί. Ο Πάπας όμως δεν αναγνώρισε τον χωρισμό ,αλλά ο Ερρίκος δεν νοιάστηκε. Η Αν έπρεπε να γίνει γυναίκα του. Το 1531 αυτό-ανακηρύσσεται ανώτατος αρχηγός της Εκκλησίας της Αγγλίας, ο πρώτος του γάμος ακυρώνεται και το 1532 παντρεύεται την Άννα Μπόλιν. Το 1534, το κοινοβούλιο ψηφίζει την Πράξη της Πρωτοκαθεδρίας που αναθέτει στον βασιλέα τη διοίκηση της Εκκλησίας της Αγγλίας, επιβάλλει στους υπηκόους του τον όρκο υπακοής και οργανώνει τις διώξεις κατά των προδοτών. Η συγκέντρωση της εκκλησιαστικής εξουσίας κάνει τον Ερρίκο πανίσχυρο μονάρχη. Εν τω μεταξύ, τον Σεπτέμβριο του 1533 γεννιέται η μελλοντική Ελισάβετ Α΄. Η γέννησή της θα έχει αλλεπάλληλες συνέπειες: την απαγόρευση προς την πρώτη του κόρη να χρησιμοποιεί τον τίτλο της πριγκίπισσας- η οποία στο εξής, ίσως και λόγω της τραυματικής παιδικής της ηλικίας, έμελλε να υποφέρει από κατάθλιψη, καθώς και από ημικρανίες, ταχυκαρδίες και αμηνόρροια- και την τροποποίηση της διαδοχής υπέρ της δεύτερης, η οποία αργότερα, εξαιτίας μιας άλλης μεταστροφής του πατέρα της, θα βρισκόταν και αυτή στη θέση της νόθας και θα έχανε τον τίτλο της πριγκίπισσας.

Σε συνέπεια των επιλογών του Ερρίκου, η ιστορία της Αγγλίας θα μπει σε μια εποχή στιγματισμένη από την κατάπνιξη κάθε γνώμης και συμπεριφοράς αντίθετης με του βασιλέα, ο οποίος στην προσπάθειά του να κρατήσει μια ισορροπία στον σχισματικό καθολικισμό του εξακοντίζει τους κεραυνούς του δεξιά και αριστερά εναντίον «παπικών» και «αιρετικών», τροφοδοτώντας τη μία πυρά μετά την άλλη. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι διαδοχικοί γάμοι του, που αποτέλεσαν το τέλειο πρόσχημα για να ανελιχθούν οι διάφορες καμαρίλες στους κύκλους της εξουσίας, φιλοκαθολικούς ή φιλοπροτεσταντικούς, επιφέρουν την εκδίωξη των ως πρόσφατα υποστηρικτών οι οποίοι μετατρέπονται από τη μία μέρα στην άλλη σε προδότες που πρέπει να πληρώσουν με το κεφάλι τους τον φόβο και την αστάθεια του απόλυτου μονάρχη. Χωρίς να δίνουμε πίστη στις φήμες που θέλουν τις εκτελέσεις να φθάνουν τις 72.000 στο βασίλειο, είναι πάντως βέβαιον ότι υπήρξαν πολλές εκατοντάδες καταδικασμένοι σε θάνατο για πραγματικά ή φανταστικά εγκλήματα, σε βαθμό που μετέτρεψαν τον Ερρίκο σε έναν από τους μεγαλύτερους δήμιους που έχουν φορέσει στέμμα στη σύγχρονη εποχή.

Μεταξύ των πρώτων που υπέστησαν τη θανατική ποινή ήταν δύο μεγάλες προσωπικότητες της εποχής, φημισμένες για την ηθική τους ακεραιότητα, που κατηγορήθηκαν για εσχάτη προδοσία για την άρνησή τους να εγκρίνουν την ακύρωση του γάμου με την Αικατερίνη. Ο Τζον Φίσερ, επίσκοπος του Ρότσεστερ, ο οποίος αποκεφαλίστηκε τον Ιούνιο του 1535, δεν μπόρεσε να φορέσει στο κεφάλι του τον πορφυρό σκούφο του καρδιναλίου που του είχε μόλις αποσταλεί από τη Ρώμη επειδή, όπως είπε ο βασιλέας με διεστραμμένο σαρκασμό, θα έπρεπε να το φορέσει στους ώμους του. Την ίδια τύχη είχε τον επόμενο μήνα ο διάσημος ανθρωπιστής Τόμας Μουρ, συγγραφέας της Ουτοπίας (1478-1535), δικηγόρος, συγγραφέας και πολιτικός και μεγάλος ανθρωπιστής, δημιουργός της λέξης «Ουτοπία», με την οποία περιέγραψε τη χώρα με το τέλειο καθεστώς. Ανακηρύχθηκε άγιος από την Καθολική Εκκλησία. Ο Τόμας Μουρ εκτελέστηκε ενώ ο ηγεμόνας διασκέδαζε ήσυχος στο Ρέντινγκ, απαθής απέναντι στον θάνατο αυτού που είχε υπάρξει φίλος και σύμβουλος του, και ήταν ένοχος μόνο για τη σιωπή του (τρανταχτή σιωπή ίσως, πιο εκφραστική από εκατό λέξεις) μπροστά στις βασιλικές αυθαιρεσίες.

Ο γάμος του Ερρίκου με την Άννα θα έχει άδοξο τέλος. Το ασυγκράτητο πάθος του για την Άννα γρήγορα μετατράπηκε σε μίσος. Ο Ερρίκος είχε φέρει «τα πάνω κάτω» για να την παντρευτεί κι εκείνη δεν μπορούσε να του δώσει ούτε ένα διάδοχο Τρία χρόνια μετά τον γάμο τους, ο Ερρίκος κατηγόρησε την Αν για μαγεία και την φυλάκισε στον Πύργο του Λονδίνου. Η Αν εκτελέστηκε δια αποκεφαλισμού στις 17 Μαΐου του 1536.

Αμέσως μετά τον θάνατο της Άννας, ο Ερρίκος αρραβωνιάστηκε με την Τζέιν Σίμορ. Η Τζέιν ήταν ήρεμη, γλυκιά, τρυφερή και πολύ ευσεβής. Ακριβώς το αντίθετο απ’ την Αν, που το φλογερό ταμπεραμέντο της τον είχε γοητεύσει χρόνια πριν. Στις 12 Οκτωβρίου του 1537 γεννήθηκε ο πρώτος νόμιμος γιος του Ερρίκου, ο Εδουάρδος. Η Τζέιν πέθανε λίγες μέρες μετά, εξασθενημένη απ’ τον τοκετό. Ήταν η μοναδική σύζυγος του Ερρίκου, που πέθανε πριν προλάβει να την εκτελέσει ή να τη χωρίσει.

Ο Ερρίκος είχε αποκτήσει τον πολύτιμο διάδοχο, όμως χρειαζόταν κι άλλους, σε περίπτωση που ο Εδουάρδος πέθαινε. Η επόμενη σύζυγός του ήταν η Άννα, η κόρη του Δούκα της Κλεμπ της Γερμανίας. Ο Ερρίκος την είδε πρώτη φορά λίγες μέρες πριν από τον γάμο τους και απογοητεύτηκε απ’ την εμφάνιση της μέλλουσας συζύγου του. Ούτε η Άννα όμως ήταν πολύ ενθουσιασμένη. Ο Ερρίκος είχε μεγαλώσει, είχε παχύνει και κούτσαινε, λόγω ενός τραυματισμού στο πόδι. Ο όμορφος και ρωμαλέος βασιλιάς είχε μετατραπεί σε έναν άξεστο, ανάπηρο μεσήλικα. Τον συνόδευε και η φήμη ότι αρεσκόταν στο να χωρίζει ή να εκτελεί τις γυναίκες του. Παντρεύτηκαν στις 6 Ιανουαρίου του 1540 και ο γάμος τους ακυρώθηκε στις 9 Ιουλίου. Ο Ερρίκος ισχυρίστηκε ότι δεν άγγιξε την Άννα την πρώτη νύχτα του γάμου, γιατί του θύμιζε αγελάδα. Παρά τη δημόσια ταπείνωση, η Άννα εγκατέλειψε τη βασιλική αυλή με το κεφάλι της στη θέση του.

Μόλις 19 μέρες μετά την ακύρωση του γάμου του με την Άννα Κλεμπ, ο 49χρονος Ερρίκος παντρεύτηκε τη 17χρονη Κάθριν Χάουαρντ, ξαδέρφη της Αν Μπολίν, εκπληκτικά όμορφη και τσαχπίνα. Διασκέδαζε τον βασιλιά, ο οποίος την «κακομάθαινε» με πλούσια δώρα. Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι η Κάθριν ήταν πολύ νέα, άμυαλη και ερωτευμένη με τον Τόμας Κουλπέπερ, ένα νεαρό ακόλουθο του Ερρίκου. Όταν ο βασιλιάς έμαθε για το ειδύλλιο της Κάθριν με τον Τόμας, διέταξε να τη συλλάβουν και να τη φυλακίσουν στο Αβαείο του Σάιον. Ο Ερρίκος δεν λυπήθηκε καθόλου το νεαρό της ηλικίας της και την εκτέλεσε στις 10 Δεκεμβρίου του 1541. Η Κάθριν ήταν μόλις 18 χρόνων όταν έχασε το κεφάλι της.

Μετά την Κάθριν, πέρασαν δύο χρόνια που ο Ερρίκος έμεινε ανύπαντρος. Υπέφερε από παχυσαρκία, αρθρίτιδα και δεν θύμιζε σε τίποτα τον παλιό του εαυτό. Η έκτη και τελευταία γυναίκα του ήταν η 31χρονη πλούσια χήρα Κάθριν Παρ. Όταν παντρεύτηκαν το 1543, ο Ερρίκος είχε διακόψει κάθε επικοινωνία με τις δύο κόρες του, τις πριγκίπισσες Μαίρη και Ελισάβετ. Η Παρ πήρε υπό την προστασία της τα κορίτσια και κατάφερε να επιδιορθώσει τις ταραγμένες σχέσεις με τον πατέρα τους. Η Κάθριν Παρ. Ο Ερρίκος πέθανε στις 28 Ιανουαρίου του 1547, σε ηλικία 55 ετών. Η Παρ ανέλαβε την κηδεμονία της Ελισάβετ, αλλά πέθανε κι εκείνη ένα χρόνο μετά, κατά τη διάρκεια τοκετού. Τον Ερρίκο διαδέχτηκε ο 9χρονος γιος του, Εδουάρδος, αλλά αρρώστησε και πέθανε το 1553, όταν ήταν 15 χρόνων. Σειρά είχε η πρωτότοκη κόρη του Ερρίκου, η Μαίρη που έμεινε γνωστή ως η «Ματωμένη Μαίρη», εξαιτίας των αδίστακτων διωγμών που οργάνωσε εναντίον των Προτεσταντών. Πέθανε από όγκο το 1558. Τότε ήρθε η σειρά της Ελισάβετ, που πήρε ένα παρηκμασμένο βασίλειο και 45 χρόνια μετά, άφησε πίσω της μια αυτοκρατορία. Ευτυχώς, τα διαζύγια δεν είναι πάντα τόσο θανατηφόρα….

Ο Ερρίκος Η΄ ήταν ένας σκληρός και τυρρανικός βασιλιάς κυριευμένος από τα πάθη του. Ο απόλυτος εγωισμός του, οι τρομερές εκρήξεις οργής που είχε κάθε τόσο, η ασυγκράτητη υποχονδρία του, η δικτατορική συμπεριφορά του, η αθεράπευτη ζήλια του, η αχόρταγη απληστία του, η έλλειψη ενδοιασμών στην επιδίωξη των στόχων του (ο σκοπός αγιάζει τα μέσα), ο μηδενικός οίκτος του για τους εχθρούς του (που σε πολλές περιπτώσεις ήταν οι μέχρι πρότινος πιο στενοί συνεργάτες του), η συμπεριφορά του απέναντι στις συζύγους του, στις εφήμερες ερωμένες του, ακόμη και στα παιδιά του. Σε πολιτικό επίπεδο βέβαια, κάποιοι ειδικοί επισημαίνουν και κάποια θετικά επιτεύγματά του Ερρίκου Η’: την ενίσχυση του κρατικού μηχανισμού (υπουργικό συμβούλιο, συμβούλιο του Βορρά, συμβούλιο των παραμεθόριων περιοχών με την Ουαλλία, συμβούλιο της Ουαλλίας) , την επιθυμία να κάνει τη Βρετανία μεγάλη ήδη από εκείνη την εποχή (χάρη στις επανειλημμένες δράσεις απέναντι στη Σκωτία, στην επεκτατική πολιτική απέναντι στη γειτονική Ιρλανδία με την αυτοανακήρυξή του ως βασιλέως και στην οριστική αφομοίωση της Ουαλλίας από την Αγγλία), την ώθηση που έδωσε στη συμμετοχή του κοινοβουλίου στη δημόσια ζωή. Φυσικά παρά τα όποια πολιτικά επιτεύγματα του, η ουσία παραμένει ότι ο Ερρίκος Η΄ ήταν ένας σκληρός τύραννος με τα χέρια βαμμένα στο αίμα πολλών εχθρών και αρκετών συζύγων του. Η χειραγώγηση της εκκλησίας και η απόλυτη εξουσία του εκάστοτε μονάρχη επί αυτής ήταν έργο του Ερρίκου Η΄.

∗Ο Παναγιώτης Σφαέλος  είναι Νομικός, Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και την Ένωσης Συντακτών Λονδίνου. Είναι Διδάκτωρ Ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Kent. 

Related Post

Leave a comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *