Της Maria Tadeo 

Η εποχή στην Ευρώπη που η “Γερμανία ξέρει καλύτερα” τελειώνει. Για μία δεκαετία, το Βερολίνο κρατούσε τα ηνία της ηθικής και οικονομικής εξουσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ορίζοντας την πολιτική και αναλαμβάνοντας τον ρόλο του κακού μπάτσου για τις πιο αδύναμες οικονομίες του Νότου. Η ενεργειακή κρίση ανέτρεψε αυτή την ισορροπία.

Η εξάρτηση της Γερμανίας από τη Ρωσία έφερε στο προσκήνιο τα ελαττώματα του οικονομικού της μοντέλου – βιομηχανία υψηλής έντασης με καύσιμο το φθηνό φυσικό αέριο – αλλά και την τύφλωση της πολιτικής της τάξης για την εξάρτηση από το Κρεμλίνο. Ενώ το Βερολίνο ακόμα προσπαθεί να συνέλθει από το σοκ, ο ευρωπαϊκός Νότος διεκδικεί μεγαλύτερο ρόλο. 

Δεν πρόκειται για εκδίκηση για τα χρόνια της λιτότητας που επέβαλε η Γερμανία, αλλά για μια αναμόρφωση των δυνάμεων που τελικά μπορεί να οδηγήσει σε μία πιο υγιή Ε.Ε. 

Ας δούμε τους Ισπανούς: η Τερέζα Ριμπέρα, υπουργός για την πράσινη μετάβαση, έδειξε τα δόντια της όταν αντέδρασε στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα 27 κράτη μέλη να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας κατά 15% αυτό τον χειμώνα. Στην τοποθέτηση της, η Ριμπέρα υποστήριξε ότι η Μαδρίτη είναι προετοιμασμένη. Έχει μικρή έκθεση στη Ρωσία και έκανε μεγάλες επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το πιο σημαντικό όμως, όπως ανέφερε, η Ισπανία “ζούσε εντός των δυνατοτήτων της”. 

Η μπηχτή αυτή έφερε αναμνήσεις από την αυστηρή γλώσσα της Γερμανίας στο αποκορύφωμα της ευρωπαϊκής χρηματοοικονομικής κρίσης – όταν το Βερολίνο χορηγούσε οικονομική βοήθεια με αντάλλαγμα διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ωστόσο ενέτειναν την ύφεση στον ευρωπαϊκό Νότο.

Οι δηλώσεις αυτές ήταν μια ασυνήθιστη επίδειξη πυγμής για μια χώρα όπως η Ισπανία, η οποία τις περισσότερες φορές είναι καθαρός δικαιούχος των ευρωπαϊκών πόρων. Οι αντιδράσεις στις δηλώσεις της υπουργού ήταν μοιρασμένες μεταξύ αυτών που υποστήριξαν ότι επιτέλους, ήρθε η στιγμή να επισημανθούν οι γερμανικές αντιφάσεις και εκείνων που ανησυχούν ότι αυτού του είδους οι δηλώσεις δημιουργούν τον κίνδυνο να αναζωπυρωθούν παλιές εντάσεις.

Κατά την άποψη μου, οι δηλώσεις της Ριμπέρα συνδύαζαν και τα δύο, αντανακλώντας και τον εκνευρισμό από τη διστακτικότητα της Γερμανίας να αποδεχτεί τη μνημειώδη αποτυχία της πολιτικής της σε σχέση με τη Ρωσία. Ενώ όλοι πλέον φαίνεται να έχουν συνειδητοποιήσει ότι το  “Made in Germany” χτίστηκε σε σαθρά θεμέλια, το Βερολίνο δεν έχει ακόμα παραδεχτεί το λάθος του που συνήθως είναι το πρώτο βήμα πριν κάποιος ζητήσει βοήθεια. 

Η Ισπανία ήταν μεταξύ των πρώτων που έκρουσαν το καμπανάκι του κινδύνου για την ενέργεια, όταν ο Πούτιν άρχισε να περιορίζει την προσφορά και η αγορά ξεκίνησε να γνωρίζει τους πρώτους κλυδωνισμούς στο τέλος του περασμένου έτους. Ο Ισπανός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, ο οποίος αντιμετωπίζει τεράστια πίεση να μειώσει τον πληθωρισμό και τους λογαριασμούς ενέργειας των νοικοκυριών, ανέφερε ήδη από το φθινόπωρο του περασμένου έτους ότι για το ράλι των τιμών ενέργειας θα χρειαστεί μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση. 

Η Μαδρίτη υποστήριξε – όπως κάνει τους τελευταίους μήνες – ότι χρειάζεται καλύτερη ενεργειακή διασύνδεση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Και η μείωση της κατανάλωσης στα νοικοκυριά δεν θα βοηθήσει χώρες όπως η Γερμανία, αν η Μαδρίτη δεν μπορεί να εξάγει το πλεόνασμα της. Οι προειδοποιήσεις της Ισπανίας ωστόσο έπεσαν στο κενό και αγνοήθηκαν επιδεικτικά ως άλλο ένα παράδειγμα που ο Νότος επιδιώκει να εξασφαλίσει οικονομική συνδρομή. 

Η ενέργεια έγινε ευρωπαϊκό πρόβλημα όταν οι κίνδυνοι για τη Γερμανία άρχισαν να φαίνονται αξεπέραστοι. 

Αυτό δείχνει πώς οι ευρωπαϊκές πολιτικές δημιουργούν προβλήματα – αλλά και τον δρόμο για την επίλυση τους. Είναι πλέον καιρός οι προτάσεις του Νότου να εξετάζονται με περισσότερη σοβαρότητα. Μια επανεξισορρόπηση, αν οδηγήσει σε βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, θα πρέπει να είναι καλοδεχούμενη από τις Βρυξέλλες. Προς τιμήν τους, οι ηγέτες των χωρών του Νότου δέχτηκαν τη συμφωνία που σχεδιάστηκε για τη Γερμανία με ταχύτητα ρεκόρ αυτή την εβδομάδα, χωρίς να εμπλακούν σε ρητορικές κορώνες και χαιρέκακη κριτική. 

Θα ήταν ανόητο και κοντόφθαλμο και το πιο σημαντικό, μια νίκη για τη Ρωσία, αν η Ε.Ε. είχε αποτύχει να καταλήξει σε συμφωνία. Το Κρεμλίνο αιφνιδιάστηκε από την ενότητα της Ευρώπης και ένας νέος διχασμός θα το αναιρούσε αυτό. 

Η Ισπανίδα υπουργός Ριμπέρα συνόψισε πολύ καλά το ζήτημα μετά την έγκριση της συμφωνίας: Στην Ευρώπη, “όταν ένας γείτονας ζητά βοήθεια, πρέπει να βοηθήσεις”. Υπό το πνεύμα αυτό, η Ευρώπη ξεπέρασε την πανδημία και η Γερμανία τις κόκκινες γραμμές για να συμφωνήσει στο κοινό χρέος, σε ένα σημείο καμπής για την Ε.Ε. Επιπλέον, δεδομένης της αλληλεξάρτησης τους,  οι ευρωπαϊκές κρίσεις είναι ουσιαστικά κυκλικές: μια ύφεση στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, θα είναι επιζήμια για όλους. 

Μια σύγκρουση Νότου – Βορρά θα πήγαινε πολύ πίσω την Ευρώπη μετά από μια δεκαετία κοινής επίλυσης των προβλημάτων. Ωστόσο, δεδομένου του μεγέθους του γερμανικού φιάσκου και των προκλήσεων που έχει δημιουργήσει συνολικά για την Ευρώπη, το Βερολίνο δεν θα πρέπει να εκπλαγεί αν δει τις χώρες του Νότου να ζητούν μεγαλύτερο λόγο.

Βloomberg-Οpinion