Uncategorized
Ο ΧΩΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΤΗΣ ΕΕ

Του Δρ. Παναγιώτη Ν. Σφαέλου∗

Η μεγάλη κατάκτηση του ευρωπαϊκού ενωσιακού κεκτημένου[1] είναι η δημιουργία ενός χώρου «Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης». Αποτέλεσε δε το μεγάλο στοίχημα της ΕΕ για έναν ενιαίο χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα. Η δημιουργία αυτού του χώρου ξεκίνησε από την Συνθήκη του Άμστερνταμ (1999), η οποία ενέταξε στο ενωσιακό κεκτημένο την πολίτικη κατάργησης των εσωτερικών συνόρων και την δημιουργία κοινών κανόνων εισόδου στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ (όπως προβλέπεται από την Συμφωνίες Schengen) καθώς και κοινούς κανόνες για την παροχή ασύλου (Σύμβαση του Δουβλίνου). Επίσης, η Συνθήκη του Άμστερνταμ δημιούργησε το νομοθετικό πλαίσιο για την είσοδο, την παραμονή και την προστασία των πολιτών τρίτων χωρών στο έδαφος της ΕΕ κάτι που ήταν εκτός ενωσιακού πλαισίου πριν το 1999. Το 2009 η Συνθήκη της Λισαβόνας επέκτεινε τα δικαιώματα αυτά εντάσσοντας στο ενωσιακό κεκτημένο και την Αστυνομική Συνεργασία στις Ποινικές Υποθέσεις και έτσι τώρα υπάρχει ένα ευρύτατο νομικό πλαίσιο προστασίας και κατοχύρωσης αυτών των δικαιωμάτων.

Για να επιτευχθεί η ελεύθερη κυκλοφορία απαιτείται η παροχή ασφάλειας και δικαιοσύνης ώστε το δικαίωμα της ελευθερίας να καταστεί εφικτό. Ας δούμε λοιπόν πιο αναλυτικά τις έννοιες που συναποτελούν τον Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης. Η «ελευθερία» συνεπάγεται την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων (είτε είναι Ευρωπαίοι πολίτες ή πολίτες  τρίτων χώρων) χωρίς εσωτερικούς συνοριακούς ελέγχους αφού αυτοί οι έλεγχοι έχουν πλέον μεταφερθεί στα εξωτερικά σύνορα του χώρου αυτού. Η «ασφάλεια» εξασφαλίζεται με αυστηρό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων ώστε κάθε πολίτης που μετακινείται χωρίς τον φόβο του διασυνοριακού εγκλήματος. Η «δικαιοσύνη» συνεπάγεται δικαστική προστασία από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και την αποτελεσματική εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων.

Ο χώρος Schengen

Το κεκτημένο Schengen – που δημιουργήθηκε από τις ομώνυμες Συνθήκες – εξασφαλίζει ότι η κατάργηση των εσωτερικών συνόρων θα συνοδεύεται από ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων ώστε όποιος εισέρχεται στον χώρο Schengen να έχει ελεγχθεί εξονυχιστικά καθώς μετά θα μπορεί να κινείται ελεύθερα σε όλο τον χώρο Schengen. Συνεπώς, αν εισέλθει ένας τρομοκράτης στον χώρο Schengen μετά θα μπορεί να μετακινείται απρόσκοπτα σε όλα τα κρατη μελη του Schengen. Οποτε, τα κράτη μελη συνεγργαστηκαν και ενσωματωσαν στο εθνικο τους δικαιο ευρωπαικους κανονισμους και οδηγιες εναρμονίζοντας τους συνοριακούς τους ελέγχους με μια κοινή πολίτη θεωρήσεων και ασάλευτο σύστημα πληροφοριών Schengen έκανε δυνατή την κοινή xρήση των προσωπικών δεδομένο των εισερχόμενων στην ΕΕ διευκολύνοντας έτσι την αντιμετώπιση του διασυνοριακού εγκλήματος.

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου

Το θέμα τους ασύλου σε ευρωπαϊκό επίπεδο ρυθμίστηκε από τη Σύμβαση του Δουβλίνου καθώς δεν υπήρχε κοινή αντιμετώπιση του ζητήματος από τα κράτη μέλη. Πριν το Δουβλίνο, τα κράτη μέλη εφάρμοζαν τους κανόνες ασύλου της Σύμβασης της Γενεύης (1951). Υπήρχαν όμως πολλά προβλήματα καθώς οι πρόσφυγες έκαναν πολλαπλές αιτήσεις ασύλου στα ευρωπαϊκά κράτη και υπήρχε το φαινόμενο της «άγρας ασύλου» (asylum shopping). Η Σύμβαση του Δουβλίνου ρύθμισε αυτό το πρόβλημα θέτοντας τον όρο ότι κάθε πρόσφυγας δικαιούται να κάνει αίτηση άσυλου σε ένα μόνο κράτος μέλος της ΕΕ. Για τον καθορισμό του αρμόδιου κράτους μέλους παροχής άσυλου υπάρχουν τα εξής κριτήρια:

  • Το κράτος μέλος που χορήγησε στον αιτώντα άσυλο δικαίωμα διαμονής και θεώρηση θα είναι υπεύθυνο για την αίτηση ασύλου.
  • Έναν ο αιτών διέβη παράνομα τα σύνορα ενός κράτους μέλους, αυτό το κράτος είναι υπεύθυνο να εξετάσει την αίτηση ασύλου.
  • Εάν υποβάλει αίτηση άσυλου υπήκοος τρίτης χώρας σε κράτος μέλος όπου αυτός δεν υπόκειται στην υποχρέωση θεώρησης εκείνο το κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης άσυλου.

Εάν δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί το κράτος μέλος το όποιο είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου βάσει των ανωτέρω κριτηρίων τότε το υπεύθυνο το πρώτο κράτος μέλος στο όποιο υποβλήθηκε η αίτηση. Το τελείται κριτήριο δημιουργεί προβλήματα σε χώρες όπως η Ελλάδα οι οποίες είναι πύλες εισόδου μεταναστών και προσφύγων στην ΕΕ.

Για την αποτελεσματική εφαρμογή της Σύμβαση τους Δουβλίνου, η ΕΕ υιοθέτησε τον Κανονισμό Eurodac αντιπαραβολής δαχτυλικών αποτυπώματα των εισερχομένων στον χώρο Schengen.

Αποτίμηση

Ο «Χώρος Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης» εξασφαλίζει την απρόσκοπτη κυκλοφορία των πολιτών της ΕΕ χωρίς εσωτερικά σύνορα της ΕΕ με ασφάλεια και προστασία. Είναι ένας χώρος ευημερίας με την κοινή αγορά όπου κεφάλαια και εργατικό δυναμικό μετακινείται ελευθέρα.

Το σύστημα Schengen λειτουργεί ικανοποιητικά ενώ το Δουβλίνο μεταφέρει τα βάρη στα κράτη μέλη στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης. Πράγματι, το κύριο βάρος για τους πρόσφυγες πέφτει κυρίως στα κράτη μέλη στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Γι’αυτό, η ΕΕ χρηματοδοτεί τα κράτη μέλη της που έχουν την βασική ευθύνη για τα χερσαία και τα θαλάσσια σύνορα της Ένωσης. Βέβαια οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επικρατούν στις τρίτες χώρες είναι και αυτές που καθορίζουν τον όγκο των μεταναστευτικών ροών, εν αναμονή των αναταράξεων στην Συρία μπορεί να βρεθούμε αντιμέτωποι με μεγάλα μεταναστευτικά κύματα προσφύγων. Περαιτέρω, η Συμφωνία ΕΕ – Τουρκιάς για την επανεισδοχή προσφύγων έχει λειτουργήσει αποτρεπτικά αλλά εντούτοις η Τουρκία την χρησιμοποιεί  κατά το δοκούν για να εκβιάζει την ΕΕ να ανοίγει ενταξιακά κεφάλαια ίνα εξασφαλίζει άλλα προνομία όπως κατάργηση θεώρησης.

Η αποτίμηση για την λειτουργία του «Χώρου Ελευθερίας Ασφάλειας και Δικαιοσύνης» είναι θετική και πρέπει να συνεχιστεί η παραγωγή εναρμονιστικών ενωσιακών νομοθεσιών ώστε να υπάρχει ολοκληρωμένη συνεργασία στα θέματα κυκλοφορίας, ασφάλειας , δικαιοσύνης και αστυνόμευσης. Βέβαια όλα αυτά να γίνονται με σεβασμό στην ελευθερία των πολιτών και προστασία των προσωπικών τους δεδομένων.

[1] Με τον όρο «ενωσιακό κεκτημένο» εννοούμε το σύνολο των κανόνων του πρωτογενούς και παραγώγου δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

 

∗Ο Παναγιώτης Σφαέλος είναι Διδάκτωρ Ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Kent. Είναι Νομικός-Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και της Ένωσης Συντακτών Λονδίνου

[the_ad id=”17504″]

Related Post

Leave a comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *